Programma Watersystemen

Het werk in het watersysteem bestaat uit verschillende werkzaamheden. De afdeling zorgt zowel voor het reguliere onderhoud en het voldoende op orde houden van de wateren en assists zoals stuwen en gemalen. De veranderende regelgeving en de toenemende vraag van derden hebben impact op de realisatie van projecten en daarmee ook op de uitvoering van beheer en onderhoud. Binnen de afdeling worden steeds meer vacatures vervuld en blijven we, als lerende organisatie werken aan de basis op orde en planmatige en toekomstgerichte aanpak van projecten en opgaven. De samenwerking en onderlinge afstemming met andere overheden en diverse belangenpartijen maakt intensief onderdeel uit van het werk. Bij het plannen van projecten merken we dat de steeds veranderende regelgeving en de grondverwerving grote impact heeft en dus ook veel aandacht behoeven in de planning. 

Toelichting afwijking op prestatie-indicatoren:

• Ecologische waterkwaliteit van KRW waterlichamen: Het is bekend dat een deel van de KRW-doelen niet goed passend zijn, zoals die voor waterplanten in sterk brakke wateren. Afgelopen jaren is daarom hard  gewerkt aan de onderbouwing van beter passende doelen, de zogenaamde technische doelaanpassing. 
  Over de gegevens uit de KRW toetsing over 2023 zijn nog geen concrete resultaten te vermelden, de metingen hiervoor zijn wel uitgevoerd. 
• Bereikbaarheid van het watersysteem voor vis:
  Dit wordt vergroot. Realisatie van vispassages staat gepland in de investeringsplanning 2023-2027.
• Natuurvriendelijke oevers: 
  Er is ongeveer 3 km concreet in voorbereiding. Op dit moment is nog onzeker of deze oevers dit jaar daadwerkelijk kunnen worden aangelegd. Dat hangt onder meer af van benodigde proceduretijd. Mocht dat niet lukken dan worden deze oevers in 2024 aangelegd. Tevens wordt er gewerkt aan de grondverwerving voor de doelstellingen voor komende jaren.
• Maatregelen voor wateroverlast:
  Ons watersysteem moet in 2027 volledig voldoen aan de inundatienormen (WB21), die zijn vastgesteld in het Omgevingsplan Zeeland. De laatste PWO studies zijn afgerond  hiermee zijn de knelpunten in beeld. De maatregelen zullen komende jaren verder worden geprogrammeerd en uitgevoerd.
• Maatregelen om het peilbeheer op orde te brengen:
  Eind 2023 hebben we alle peilbesluiten geactualiseerd. Vervolgens voeren we de benodigde maatregelen uit om de gewenste peilen overal te kunnen voeren. In 2027 moet het gebied hiervoor volledig op orde zijn.

Externe kosten (€ 172.000,- lager):
De september monitor laat een bijstelling zien van € 172.000,-. Hieronder worden de afwijkingen nader toegelicht.

• Beheer en procesvoering gemalen en stuwen (€ 316.000 hoger)
  Prognoses voor energie vallen € 326.000,- hoger uit (+ € 72.000,- ten opzichte van de mei monitor). Dit is een gevolg van de gestegen netwerkkosten vanaf 2023. Deze forse stijging was bij de opstelling van de begroting 2023 nog niet bekend.  Daarnaast is het budget voor onderhoud van de gemalen en de geautomatiseerde stuwen met - € 10.000,- bijgesteld.
• Extra budget voor het technisch onderhoud (€ 85.000 hoger)
  Aanschaf noodmateriaal voor € 60.000,- welke benodigd is bij storing of uitval van frequentieomvormers van de pompen van poldergemalen.  Van deze frequentieomvormers zijn geen of beperkt onderdelen te verkrijgen. Met de aanschaf van het noodmaterieel kan hierop worden overgeschakeld.
  Daarnaast is er een extra budget van € 25.000 opgenomen voor het verzinken van krooshekken zodat noodzakelijke vroegtijdige vervanging voorkomen wordt. 
• Aanleg cultuurhistorische duikers (€ 250.000,- lager)
  5 cultuur historische duikers staan op de planning om te worden gerenoveerd. Momenteel worden de duikers bij de Hoofplaatseweg en bij de Sluis Stavenisse aangepakt. Er wordt hiervoor een bedrag onttrokken uit de bestemmingsreserve van € 200.000 in plaats van de geplande € 450.000,-. Voor de aanpak van de resterende duikers maken we inzichtelijk wat nodig is om deze in de toekomst ook te renoveren.
• Extra kosten voor beheer (€ 75.000,- hoger)
  Er zijn meer verdachte locaties in de baggergebieden in 2024. Hierdoor verwachten wij hogere onderzoekskosten in 2023 (€ 30.000,-). Daarnaast zijn er diverse niet begrote uitgaven voor onderhoud en afvoer van niet toepasbare baggerspecie naar een erkend verwerker (€ 44.000,- ).
• Bijstelling budget maaien op basis van de actuele GWW index (€ 264.000,- lager).
• Bijstelling budget voor het baggeren van waterlopen (€ 37.000,- lager).
• Voor beleid en ondersteuning vallen de kosten per saldo lager uit (€ 97.000,- lager)
  Het voorziene budget voor kennisontwikkeling KRW en Assetmanagement wordt niet volledig ingezet.

Externe baten (€ 44.000,- hoger):

• In 2023 is bagger ontvangen van een derde partij. Dit was in de begroting niet voorzien (+ € 38.000,-).
• Bijstelling van ontvangsten met € 6.000,-  welke in de begroting niet waren voorzien. Dit betreft een schadevergoeding en te ontvangen bijdragen voor bemonstering.

Risico's:

• De beheer en onderhoudswerkzaamheden van de watersystemen zijn seizoensgebonden en vinden voor een groot deel plaats vanaf half augustus na de oogst van de gewassen en afhankelijk van de weersomstandigheden. Vooralsnog worden de werkzaamheden conform planning uitgevoerd.
• Voor het onderhoud van beheer van stuwen is in het 1e kwartaal een opzet gemaakt voor een realistische onderhoudsplanning en zijn de eerste opdrachten reeds uitgezet. Verwachting is dat het betreffende budget dit jaar volledig wordt ingezet. 
• De laatste maanden is te zien dat in de offertes voor het technisch onderhoud en materialen hogere prijzen worden opgevoerd dan gelijke offertes van circa 4 maanden eerder. Dit betreft ongeveer een prijsstijging van 7%. Er moet nog afgewacht worden hoe zich dat in de loop van het jaar verder ontwikkelt.
  

Ontwikkelingen:
•    Afgelopen periode is, ook door het waterschap, gewerkt aan de opgave vanuit het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) waar de provincies verantwoordelijk voor zijn. Vanuit het waterschap wordt (gebieds)kennis ingebracht. Vervolgens wordt bezien wat de mogelijke consequenties zijn bij uitvoering van de maatregelen. Onduidelijk is nog of dit gevolgen heeft voor onze meerjarenplanning.

Personeelslasten (€ 482.000,- lager):

• Het voordeel wordt grotendeels veroorzaakt doordat begrote formatieplaatsen pas in de loop van het jaar zijn ingevuld. Hiertegenover staan deels extra kosten voor inhuur.

Voor beleid en ondersteuning zijn nog niet alle formatieplaatsen ingevuld. De verwachting is dat we in de loop van het jaar meer zicht krijgen op de invulling van de openstaande formatieplaatsen. Het is nog niet helder of dit consequenties heeft voor andere budgetten.

Rente en afschrijving (€ 131.000,- lager):

• Hiervan wordt € 99.000,- verklaard door een lagere omslagrente en € 32.000,- door lagere afschrijving,  Project PRJ1153I  Revisie pompinstallatie gemaal Hellewoud werd bij nader inzien nog niet afgerond, waardoor de afschrijving één jaar later aanvangt.

Algemeen

Binnen het programma Watersystemen zijn er per eind augustus 28 projecten onderhanden, waarvan 4 projecten inmiddels technisch en financieel zijn afgerond. Momenteel zijn 26 projecten in de voorbereidingsfase waarbij voor 9 projecten een algemeen voorbereidingskrediet is aangevraagd. 
De geprognosticeerde bestedingen komen in 2023 € 1,3 miljoen lager uit ten opzichte van de begroting. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het feit dat de liquiditeitsplanning van een aantal projecten is aangepast. Dit betreft bijvoorbeeld project Kruispolder, welke is aangepast ten gevolge van de scopewijziging en de projecten Gemaal Zoetendijk-Oud-Vossemeer en gemaal Spanjaardweg.  Voor deze 2 projecten heeft recent de aanbesteding plaatsgevonden. Binnen programma Watersystemen lopen momenteel 7 projecten waarbij het project mede gefinancierd wordt middels subsidie.

De belangrijkste afwijkingen in tijd en geld worden hieronder toegelicht:

• Een 4-tal projecten binnen programma Watersystemen hebben een uitloop van meer dan 6 maanden op de oorspronkelijke technische einddatum. Dit betreft:
  • projecten Gemaal de Luyster (PRJ1153J), Krooshekreiniger poldergemaal Oosterland (PRJ1153N), Krooshekreiniger poldergemaal Postweg (PRJ1153O). Dit vanwege een intern capaciteitstekort.  Dit is inmiddels opgelost, waarbij de verwachting is dat de projecten in 2023 technisch worden opgeleverd.
  • project uitvoer stedelijke waterplannen 2021. Hierbij is vertraging opgelopen ten gevolge van de grondaankoop.
• Daarnaast zijn er nog een 2-tal projecten welke de geplande einddatum overschrijden met een uitloop van minder dan 6 maanden. Dit betreffen de projecten:
  • Gemaal de Poel, waarbij een de uitvoeringsplanning is bijgesteld ten gevolge van een latere aanbesteding dan oorspronkelijk gepland.
  • Baggeren uitwateringskanaal Cadzand welke in de afrondende fase zit. Dit laatste project laat een geringe overschrijding zien van € 63.000,- (0,7%) ten opzichte van het verstrekte krediet.
• Voor project Kruispolder vispassage stuw Dreefken (PRJ1168D) wordt een overschrijding voorzien van > 10% en € 250.000,-.  Het plaatsen van een nieuwe stuw wordt aan de scope toegevoegd.
  Hiervoor wordt een separaat AV voorstel opgesteld.
• Tot slot overschrijden nog een 2-tal projecten het krediet met een marge van < 10% van het verstrekte krediet  en/of € 250.000,-. Dit betreffen de projecten Gemaal Spanjaardweg winter Braakman en het project Uitvoering stedelijke waterplannen 2021. 

Ontwikkelingen

• Voor project PRJ1459 Baggeren uitwateringskanaal Cadzand is inmiddels het vaststellingsbesluit van de subsidie ontvangen. Het maximale subsidiebedrag is toegekend.
• Voor project Kruispolder vispassage stuw Dreefken (PRJ1168D) wordt een overschrijding voorzien van > 10% en € 250.000,-.  Het plaatsen van een nieuwe stuw wordt aan de scope toegevoegd. Hiervoor wordt een separaat AV voorstel opgesteld.

Risico's

• Aandachtpunt blijft om voldoende voorbereidingstijd te reserveren voor grondverwerving. Dit speelt met name bij de SWO-projecten (Stedelijke Water Opgave) en de PWO-projecten (opgaven voor GGOR, WB21 en KRW om het watersysteem op orde te brengen tegen wateroverlast en voor juiste peilen en een goede waterkwaliteit). Dit kan al snel 1 tot 2 jaar vergen en is tot het moment van daadwerkelijke eigendomsoverdracht moeilijk te plannen. 
• Waar in de planningen voor projecten tevens rekening mee moet worden gehouden is dat netwerkbeheerder Stedin heeft aangegeven dat voor het verleggen van kabels en leidingen er sprake is van veel vraag en een langlopende planning. Nu moet op basis van hun informatie voor de planning rekening worden gehouden met een termijn van minimaal 1,5 jaar tussen het moment van aanvraag en het daadwerkelijk verleggen van de kabels en leidingen.
• Het aantrekken van personele capaciteit voor de programmering en voorbereiding van nieuwe projecten blijkt gezien de arbeidsmarkt nog steeds moeilijk in te vullen en vraagt tijd. Dit zal nog niet zozeer effect hebben op de realisatiegraad in 2023 maar kan wel effect hebben op de projecten in de volgende jaren.

Kansen

• Het Interreg project Klimaatrobuust watermanagement (voorheen genaamd "Moervaart/Zuidleden en Zwarte Sluis") is een grensoverschrijdend project met de provincie Oost Vlaanderen, de Zwarte Sluispolder en Polder Moervaart Zuidlede. Dit project staat gepland voor uitvoer in de periode 2024-2026. Het doel van dit project is het klimaat robuust inrichten van het grensoverschrijdende watersysteem bij Othene en Langelede en de Poel en Vogelschorpolder. Daarnaast worden er beheers afspraken gemaakt. De doelstelling van dit project sluit aan bij de doelstellingen uit de Europese strategie voor aanpassing van klimaatverandering. Waarbij er onder meer wordt gestreefd om de gebiedsinrichting aan te passen aan de verwachte klimaatverandering, waardoor overstromingen en verdroging worden voorkomen en de kwetsbaarheid van het agrarisch achterland en de Natura 2000 gebieden wordt verminderd. De subsidie aanvraag is inmiddels goedgekeurd.
  
•  In het kader van het Nationaal Strategisch Plan (opvolger POP regeling) is de verwachting dat er in april 2024 weer een openstelling komt om projecten in te dienen voor subsidie. Momenteel wordt de verkenning gedaan om, uitgaande van de voorwaarden van de subsidieregeling, te kijken of er kansen zijn om enkele projecten in te dienen.

Exploitatie

• -

Investeringen 

• Geen afwijkingen in de kredieten groter dan 10% en/of € 250.000,-.