2. Beleidsbegroting

Het programmaplan bestaat uit 5 programma's en het hoofdstuk Belastingen en algemene opbrengsten, ook wel dekkingsmiddelen genoemd.  Op basis van de in dit hoofdstuk beschreven programma's stelt de algemene vergadering het beleid vast en verleent het autorisatie voor de bij de programma's opgenomen budgetten.

Per programma zijn de prestaties, externe kosten en opbrengsten, personeelskosten en kapitaallasten (rente en afschrijving) opgenomen en toegelicht. De voorgenomen investeringen zijn opgenomen in hoofdstuk 3.

Waterkeringen zijn beeldbepalend in het Zeeuwse landschap. Zij bieden kansen voor recreatie, natuur en economie. Dit mag niet ten koste gaan van waterveiligheid.

Veerse Meer
In 2023 is een akkoord bereikt met de partners voor een nieuw convenant Veerse Meer voor de periode 2024-2033. In het convenant zijn afspraken gemaakt omtrent het beheer en onderhoud van de voorzieningen in en rondom het Veerse Meer. Het nieuwe convenant is een voortzetting van de oorspronkelijke onderhoudsstrategie. Op een later moment zal in overleg met de convenantpartners worden bepaald of dit gehandhaafd blijft. Het waterschap draagt als convenantpartner ook bij in de exploitatie van het Veerse Meer. 

Voorzieningen recreatief medegebruik
Een deel van de voorzieningen voor recreatief medegebruik op of aan de waterkeringen heeft het waterschap zelf in beheer. Gezien de ontwikkelingen die de laatste jaren met name aan de kust hebben plaatsgevonden, neemt de noodzaak toe om met de gemeenten te komen tot herziening en actualisatie van de afspraken over het gewenste kwaliteitsniveau en de bijbehorende financieringsafspraken. Er wordt gewerkt aan een plan van aanpak.

Actualisatie legger waterkeringen
Voorafgaand aan de inwerkingtreding van de Omgevingswet is het noodzakelijk om de legger waterkeringen te actualiseren, hier wordt in 2024 actief capaciteit op ingezet. De inwerkingtreding van de Omgevingswet is uitgesteld tot 1 januari 2024 om o.a. ook de waterschappen meer tijd te geven om de gegevens op orde te hebben voor het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO).

HWBP Programmering
Het programmeren van de versterkingswerken en het aanleveren van de benodigde informatie voor het HWBP-programma is een jaarlijks terugkerende activiteit. Doorlopend verzorgt de afdeling Waterkeringen de startinformatie voor de aankomende HWBP-projecten en levert advies voor de lopende versterkingsprojecten. Bij afloop van een project toetst de afdeling de ontvangen informatie vanuit het project en zorgt dat deze op een goede manier geborgd wordt. Dit betreft voor 2024 de reeds lopende projecten Hansweert, Zak van Zuid-Beveland, Sloehaven-Buitenhaven, St. Annaland en de nog op te starten projecten Zuid Beveland-Oost Westerschelde en Tholen.

Zorgplicht
De implementatie van de zorgplicht vraagt om een planmatige aanpak. Voorgaande jaren zijn hierin al stappen gezet en de aanpak wordt in 2024 verder voortgezet. Risicogestuurd werken, werkwijze, assetmanagement (Strategisch Asset Management Plan = SAMP) en het opstellen en actualiseren van plannen voor inspectie, beheer en onderhoud zijn hier onderdeel van. Door uitgesteld onderhoud aan onze assets, wordt niet alleen de bedrijfszekerheid minder, maar zullen ook de kosten van het onderhoud toenemen (de kwaliteit van de assets neemt steeds verder af). Uiteindelijk kunnen hierdoor ook veiligheidsrisco's ontstaan.
Vanuit het oogpunt van waterveiligheid vindt ook technische advisering plaats op eigen plannen en projecten van het waterschap.

Beheerplan waterkeringen
In de jaren 2023-2025 werkt de afdeling Waterkeringen aan een Beheerplan Waterkeringen. Dit Beheerplan moet inzicht geven in hoe wij onze dijken, duinen, waterkerende kunstwerken en andere waterkerende constructies beheren en onderhouden om te zorgen dat ze voldoen aan de vanuit waterveiligheid gestelde eisen. We gebruiken hierbij als leidraad de Handreiking Risicogestuurd beheer en onderhoud van waterkeringen van STOWA en de NEN 2767 en halen ‘best practices’ op bij onze collega waterschappen. Het Beheerplan geeft hiermee ook helderheid over onderscheid tussen de minimale wettelijke basisinspanning ten behoeve van waterveiligheid en de extra kosten en personele inzet die voortkomen uit aanvullende of extra keuzes die wij als waterschap maken.

Plannen en onderzoeken van derden
Onder andere in het kader van het gebiedsoverleg Zuidwestelijke Delta, het uitvoeringsprogramma van de Klimaatadaptatiestrategie Zeeland en de realisatie van de Waterschaps Klimaatadaptatiestrategie zullen we deelnemen en participeren in onderzoeken. Ook zoeken we meer samenwerking met Stowa en zetten we de samenwerking met de hogeschool Zeeland (HZ) voort, onder andere op het thema waterveiligheid.

Plannen van en met derden voor waterkeringen
Op diverse plaatsen in Zeeland is sprake van gebiedsontwikkeling, dan wel initiatieven van derden, die een relatie hebben met de waterkeringen. Met initiatiefnemers vindt het nodige overleg plaats en moeten plannen beoordeeld worden. Te noemen zijn onder andere de Herijking Nationaal Deltaprogramma (o.a. ruimtelijke adaptatie, Gebiedsoverleg Zuidwestelijke Delta), Nationaal Programma Landelijk Gebied. Ook het beoordelen van vergunningsaanvragen valt hieronder. De randvoorwaarden zoals vastgelegd in het bestuursakkoord, het WBP en het vergunningenkader Waterkeringen zijn het kader voor onze opstelling in de genoemde planvorming en beoordeling van c.q. medewerking aan initiatieven. Vanuit het oogpunt van waterveiligheid vindt ook technische advisering plaats op plannen van derden.

waterveiligheid

• We boeken jaarlijks vooruitgang op de prestatie-indicator inrichting- en uitvoeringseisen wettelijke zorgplicht primaire waterkeringen (wordt meetbaar gemaakt in de jaarlijkse waterveiligheidsrapportage).
• We lopen op schema om de doelstelling van het HWBP voor 2050 te halen zodat alle waterkeringen en kunstwerken binnen het areaal aan de norm voldoen zoals gesteld in de Waterwet (meetbaar in jaarlijkse rapportage herijking programmering HWBP). 

De externe kosten bij het programma Waterkeringen omvatten onder andere het beheer en onderhoud van de primaire en regionale waterkeringen. Naast de solidariteitsbijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) valt hier ook het onderhoud van duinen, dijken, strandhoofden, strekdammen en kunstwerken onder. Een ander deel van de externe kosten omvat onderzoekskosten die nodig zijn voor de veiligheidsbeoordeling van de primaire waterkeringen en onderzoeken/advisering gerelateerd aan beleidsontwikkeling, zorgplicht en crisisbeheersing.

De externe kosten zijn voor 2024 € 164.000,- hoger begroot dan vorig jaar. De belangrijkste oorzaak van deze stijging is de hogere solidariteitsbijdrage aan het HWBP. Daarnaast zijn er diverse verschuivingen binnen de posten voor beheer en onderhoud. Hieronder een opsomming van de belangrijkste wijzigingen.

+ € 460.000,- solidariteitsbijdrage HWBP en belastingen
+ € 26.000,- onderhoud glooiing en kreukelbermen
+ € 27.000,- diverse posten beheer en onderhoud werkgebieden

- € 189.000,- onderhoud kunstwerken primaire waterkeringen
- € 120.000,- veiligheidstoetsing
- € 42.000,- bijdragen aan plannen van derden

Vanaf 2024 zijn de kosten verhoogd op basis van het WBP met € 125.000,- voor kunstwerken en regionale waterkeringen.

Indien de uitvoerings- en materiaalkosten toekomstig verder toe zullen nemen en het financieringsniveau geen mogelijkheden biedt is het risico dat er in 2024 mogelijk keuzes gemaakt moeten worden, waarbij het risico bestaat dat het onderhoudsniveau terug zal lopen of het werk doorgeschoven moet worden naar het opvolgende jaar. 

De externe opbrengsten die in de begroting zijn opgenomen bestaan voornamelijk uit bijdragen van derden en vergoedingen voor werkzaamheden aan derden. Deze opbrengsten zijn voor het grootste deel gerelateerd aan het Veerse Meer en de Projectorganisatie Waterveiligheid. De verwachting is dat de bijdragen Veerse Meer als gevolg van indexering zullen stijgen en de werkzaamheden voor derden in 2024 zullen dalen. Per saldo verwachten we in 2024 € 35.000,- hogere opbrengsten.

Naast de stijging voor de nieuwe CAO en de sociale lasten is hieronder voor dit programma de formatiestijging toegelicht.
Vanaf 2024 is op basis van het WBP bij het programma waterkeringen een stijging opgenomen van 1 fte. Dit heeft betrekking op de inzet voor beleidsontwikkeling, toetsing en advisering rondom waterveiligheid, klimaatveranderingen en regionale waterkeringen.

Bij het programma waterkeringen stijgen de rente en afschrijvingen voornamelijk door de verwachte voorfinanciering van het project HWBP Hansweert. De projectkosten zijn subsidiabel maar ten tijde van het opstellen van de begroting 2024 / meerjarenraming 2025-2027 werd er rekening mee gehouden dat een groot deel van de subsidie pas in 2036 uitbetaald zou worden waardoor de uitgaven tot die tijd voorgefinancierd moeten worden. De rentelasten van deze voorfinanciering komen ten laste van het programma waterkeringen.

Rekening houdend met het uitbetalingsschema uit het HWBP Ontwerpprogramma 2025-2036 wat in november 2023 wordt vastgesteld en een aanvullend subsidievoorschot eind 2023 zal er in 2024 mogelijk sprake zijn van fors lagere voorfinancieringslasten dan begroot. De lagere voorfinancieringslasten kunnen in 2024 via een begrotingswijziging verwerkt worden en voor de daaropvolgende jaren in de volgende begroting/meerjarenraming.

Voor de externe kosten is in de meerjarenraming 2025-2027 rekening gehouden met een indexering voor inflatie van 2,4%. Daarnaast wordt er voor 2027 een grote stijging in de solidariteitsbijdrage HWBP verwacht.

Europese en landelijke ontwikkelingen op het gebied van klimaatverandering & waterveiligheid kunnen invloed hebben op de toekomstig benodigde budgetten voor veiligheidstoetsing. 

Voldoende Water en onderhoud van het watersysteem
Het waterschap spant zich in om het watersysteem op orde te brengen en te houden. Hierbij wordt het principe gehanteerd dat er bij extreme neerslag geen verwijtbare schade is door een overstroming vanuit de sloot. In lijn met de inundatienormen en de peilbesluiten zijn maatregelen bepaald, welke vervolgens verwerkt zijn in de meerjarenplanning. Om de bergings- en afvoercapaciteit van het watersysteem in stand te houden, voert het waterschap onderhoud uit. Het maaiseizoen start, afhankelijk van de weersomstandigheden, rond 15 augustus. En daarmee vindt het grootste deel van het reguliere, en zichtbare, onderhoud in de tweede helft van het jaar plaats.
Het duurzaam in stand houden van de schaarse zoetwatervoorraden is een opgave voor het waterschap. De wens is om de voorraad op peil te houden en waar mogelijk te vergroten. Dit vraagt om inzicht in de huidige toestand en het functioneren van ons grondwatersysteem. Hiervoor wordt, in samenwerking met de provincie, kennis ontwikkeld door middel van modellen en er wordt een fysieke grondwatermeetsysteem ingericht. 
Onze provincie is omgeven door zout water en lange periodes van droogte maken de beschikbaarheid van zoet water in Zeeland tot een knelpunt. Hoewel de beschikbaarheid van zoet water geen wettelijke kerntaak is van het waterschap, streven we naar vergroting van beschikbaarheid van zoet water. Om concrete initiatieven te faciliteren en te ondersteunen zorgen we ervoor dat we deze kennen en dat het helder wordt welke rol we als waterschap in deze initiatieven innemen.

Onderhoud van het watersysteem en bestrijding van muskusratten
In lijn met de gemaakte afspraken volgt het waterschap, om de staat van watersystemen en waterkeringen niet in gevaar te brengen, de landelijke strategie om muskusratten terug te dringen tot aan de landsgrenzen (2034). Naast gebruik van het regulier vangmateriaal, worden er ook innovatieve methoden verkend, zoals het opsporen van muskusratten door het detecteren van DNA wat ze achterlaten in het water. 

Gezond water in het watersysteem
Vanuit de Kader Richtlijn Water zijn we als waterschap gehouden aan een einddatum van 2027 om de afgesproken, en hiermee verplichte, maatregelen uit te voeren. Dit zijn de maatregelen voor het aanleggen van 38,2 km natuurvriendelijke oevers en de 6 vispassages die ervoor zorgen dat 60% van ons beheergebied bereikbaar is voor vis. Tegelijkertijd wordt de kennis over (delen van) dit onderwerp vergroot. Ook op onze rwzi’s zijn maatregelen van toepassing. Op de rwzi Kloosterzande en de rwzi Camperlandpolder zullen deze maatregelen nog toegepast worden.

Voldoende Water

•  95% van de geplande en begrote onderhoudswerkzaamheden van maaien en baggeren in het watersysteem zijn jaarlijks uitgevoerd.
• De vangstinspanning loopt gelijk op met de landelijke afspraken voor de muskus-rattenbestrijding, zowel in het midden Zeeland als in de grensregio.

Schoon water

• In 2027 hebben we 38,2 kilometer natuurvriendelijke oevers aangelegd, waarmee voor 100% aan de KRW-opgave op dit punt is voldaan.
• In 2027 hebben we zes vispassages aangelegd waarmee 60% van ons beheergebied bereikbaar is voor vis, waarmee voor 100% aan de KRW-opgave op dit punt is voldaan..

De externe kosten binnen het programma watersystemen betreffen onder andere de kosten voor het bedienen en onderhouden van kunstwerken, het maaien en onderhouden van waterlopen, muskusratbestrijding, bagger- en grondbeheer, peilbeheer, het monitoren en onderzoeken van oppervlaktewater en waterbodems en het ontwikkelen van beleid en plannen. De externe kosten liggen € 1.416.000,- (8,1%) hoger ten opzichte van de primaire begroting in 2023 (€ 17.455.000,- ). De grootste afwijking hierin zijn de energiekosten (+ € 905.000,-). De verschillende onderdelen worden hieronder verder toegelicht:

1. Beleid, planontwikkeling en ondersteuning (+ € 33.000,-)

De bemensing van dit team is meer op orde gekomen, medewerkers worden ingewerkt en ingezet voor de opgave waar de afdeling voor staat. De afdeling is nog niet op het noodzakelijke formatieniveau, waarmee personeel een kwetsbare factor blijft voor het uitvoeren van de taken en het behalen van de doelen. Binnen dit budget is vanuit het Waterbeheerprogramma voor de periode 2024-2027 € 369.000,- gereserveerd voor o.a. het Zoetwater Delta programma en voor planvorming wateropgave. Daarnaast is er jaarlijks € 125.000,- voor ANLb bestemd. Wat betreft de renovatie van de cultuurhistorische duikers: 2 duikers zijn in 2023 gerenoveerd. Hieruit resteert naar verwachting een budget van € 200.000,- wat minder onttrokken wordt uit de bestemmingsreserve. In 2024 is er vooralsnog geen budget gereserveerd (- € 450.000 ten opzichte van 2023). Middels een separaat AV voorstel zal budget worden aangevraagd voor de 3 resterende cultuurhistorische duikers. 
De overige wijzigingen ad - € 11.000,- betreffen bijstellingen van de monitoringsbudgetten betreffende waterkwantiteit en waterkwaliteit. 

2. Beheer en onderhoud van de waterlopen in het buitengebied (+€ 335.000,-) 

De taken van beheer en onderhoud worden zichtbaar in het maaien, baggeren en het bijbehorende oeverherstel. Werkzaamheden die vooral in de tweede helft van het jaar worden uitgevoerd en erg concreet zijn te maken. Jaarlijks worden alle waterlopen gemaaid en baggeren wordt eens in de acht jaar uitgevoerd. Om dit als waterschap te kunnen doen is het nodig 2 jaar vooruit te plannen en hierover duidelijke te communiceren met betrokkenen. Dit budget is niet toereikend om in de delfgebieden 2024 alle oevers te herstellen, waardoor hier keuzes gemaakt worden op basis van prioritering. Voor het onderhoud van de natuurvriendelijke oevers is geen budget geraamd, dit vanwege het feit dat er nog geen onderhoudsbeleid voor vastgesteld is en omdat het vastgestelde kader voor 2024 hiervoor geen ruimte biedt. Er volgt een separaat voorstel in 2024.

Voor het baggergebied 2025 is een raming opgesteld voor de bemonsteringsanalyses. Het budget wordt op basis hiervan met - € 84.000,- bijgesteld. Ook proberen we de aanwezige baggerspecie op onze depots zoveel als mogelijk in onze eigen werken te gebruiken. Extra budget (+ € 23.000,-) is geraamd voor de specie die al in onze depots aanwezig is. Vanaf 2024 is een vervolg voorzien van eDNA onderzoek bij het speuren naar muskusratten (+ € 20.000,-). Daarnaast zijn er diverse posten bijgesteld op basis van de verwachte inflatie (+ € 7.000,-).

3. Technische onderhoud (+ € 70.000,-)

Het technisch onderhoud is op basis van historische gegevens realistischer geraamd.

4. Procesvoering gemalen en stuwen (+ € 978.000,-)

De grootste post hierin is de energierekening (+€ 905.000,-). Daarnaast zijn de kosten voor groenonderhoud rondom de gemalen en de inspectie/onderhoudskosten toegenomen (+73.000,-).  

De externe opbrengsten zijn met € 58.000,- verhoogd. Voor afname van baggerspecie is een bedrag van € 55.000,- opgenomen en voor bemonstering € 3.000,- In voorgaande jaren was dit niet geraamd.

De personeelskosten nemen toe (+ € 968.000,- ten opzichte van de begroting incl. begrotingswijzigingen 2023). Naast de CAO stijging en de sociale lasten zoals vermeld bij het programmaplan in hoofdstuk 2 zijn voor dit programma 2,5 extra formatieplaatsen (vanuit het WBP) opgenomen. De extra formatie wordt ingezet voor kennisontwikkeling op gebied van Kader Richtlijn Water (KRW), Gebiedsgerichte aanpak (GGA) en Planvorming wateropgave (PWO).

Voor de nieuwe investeringen is gerekend met een gemiddelde afschrijvingstermijn van 20 jaar. De kapitaallasten voor het jaar 2024 zijn mede gebaseerd op de in 2023 af te ronden investeringen.

De kostenbesparing die de aanschaf zonnepanelen vanaf 2022 tot gevolg heeft, is niet voldoende om de verwachte stijging van de energiekosten in de komende jaren te compenseren. In 2024 is de verwachting € 0,9 miljoen hoger uit te komen dan 2023 binnen het programma watersystemen. Vooral doordat de netwerkkosten fors zullen toenemen. Vanaf 2025 bestaat het risico dat de leveranciersprijzen zeer sterk zullen stijgen. In de meerjarenraming 2025-2027 is rekening gehouden met een stijging van 95% ten opzichte van 2024. Hierdoor is er een reële kans dat de totale energiekosten in 2025 zullen verdubbelen ten opzichte van 2024! De marktomstandigheden zijn op dit moment dermate extreem dat het ook niet mogelijk is om het leveringscontract tegen een acceptabele prijs te verlengen, zoals we dit normaal gesproken per 1 januari 2022 hadden gedaan. We kunnen dus voorlopig ook geen prijzen vastleggen vanaf 2025.

Vanaf 2025 zijn de nieuwe verantwoordingsvoorschriften voor de waterschappen van toepassing. Onderhoudsmatige werkzaamheden kunnen niet meer worden geactiveerd. Hierdoor vindt er een overheveling van baggerwerkzaamheden plaats van de investeringen naar de exploitatie voor in totaal € 4,2 miljoen. Met een overgangsregeling van 5 jaar (2025-2029) betekent dit € 0,84 miljoen per jaar. 

Daarnaast is er voor de periode 2025-2027 jaarlijks budget (€ 555.000,-) opgenomen vanuit het Waterbeheerprogramma voor het Zoetwater Delta programma € 255.000,-, voor planvorming wateropgave € 125.000,- ,  Agrarisch Natuur en Landschapsbeheer (ANLb) € 125.000,- en assetmanagement € 25.000,-. 

Alle mechanische en elektrotechnische assets van Watersystemen (poldergemalen, inlaten en stuwen) worden door de afdeling afvalwaterketen als serviceprovider onderhouden, zodanig dat de functie vanuit de zorgplicht wordt gewaarborgd. In het kader van assetmanagement is reeds jaren geleden het preventief onderhoud aan deze assets bepaald en ingericht. Zo zijn ook, op basis van assetmanagement, grote projecten voor ver- en nieuwbouw aan deze assets in de vorm van investeringsprojecten geprioriteerd en gepland. Door de enorme kostenstijging van de afgelopen jaren van het beheer, onderhoud en investeringsprojecten aan deze assets komt de zorgplicht onder druk te staan. De risico's tot uitval van bepaalde assets nemen toe. Beperkte beschikbaarheid van financiële middelen dwingt tot het maken van keuzes in relatie tot het beheer en onderhoud van onze assets. Voor de korte termijn betekent dit dat we bepaald onderhoud uitstellen. Dit kan betekenen dat we, om toch invulling te geven aan de zorgplicht, worden geconfronteerd met meer storingen en daarmee niet gepland onderhoud aan onze assets en/of investeringen. Dit heeft hogere kosten op gebied van exploitatie en/of investeringen tot gevolg. Het oplossen van storingen buiten de normale werktijden heeft een verhoging van personeelskosten tot gevolg. In dit kader is voor 2024 het onderhoud aan meerdere frequentieomvormers van pompen van poldergemalen uitgesteld. Van deze frequentieomvormers zijn geen of in beperkte mate onderdelen te verkrijgen en zal bij uitval hiervan worden overgeschakeld op een noodvoorziening. De frequentieomvormers worden op basis van urgentie in de komende jaren vervangen. Zie ook paragraaf 2.5 financiële positie, onderdeel risico's.

Weginspectie, bermen maaien, bomen snoeien, groot onderhoud: er is altijd veel werk aan de weg. De zorg voor veilige wegen in het buitengebied is een belangrijke taak van het waterschap. Met bijna 4.000 kilometer plattelandswegen is het waterschap daarmee een van de grootste wegbeheerders in Zeeland. Het uitgangspunt daarbij is dat de wegentaak voor het waterschap behouden moet blijven. Het is dan ook belangrijk om blijvend te investeren in het beheer van de wegbeplanting en onze wegen. Hiervoor maken de specialisten op kantoor plannen voor de verkeersveiligheid en ‘het groen’ langs de wegen. Onze buitendienst neemt vervolgens de dagelijkse zorg voor ‘het groen’ en ‘onze wegen’ op zich. Gezamenlijk dragen we daaromtrent zorg voor het behoud van een goed en veilig wegklimaat. 

De wegen en fietspaden van het waterschap liggen in het buitengebied en ontsluiten bedrijven, percelen en woningen. Tussen de woonkernen liggen wegen en fietspaden die opvolgend weer ontsluiting bieden naar de hoofdwegen. Onder onze wegen en fietspaden liggen bruggen en duikers (kunstwerken) en naast onze wegen en fietspaden hebben we beplanting, verkeersborden en openbare verlichting staan. De focus van het waterschap ligt op de instandhouding van dit gehele areaal. 

In het verlengde van het behoud en de zorg voor veilige wegen en fietspaden ligt het onderhoud van de wegbermen. Bij dit onderhoud staat de veiligheid van de weggebruikers centraal. We houden hierbij zoveel mogelijk rekening met de belangen van flora en fauna en houden ons aan de geldende wet- en regelgeving op dit gebied. Bij het beheren en onderhouden van wegbeplantingen ligt de nadruk op zorgplicht. Daarnaast hebben we bij vervanging van beplanting aandacht voor duurzaamheid en landschappelijke inpassingen door te kiezen voor meer variatie en inheemse soorten. Dit om ziektes en plagen tegen te gaan, de soortenrijkdom te bevorderen, zodat we het landschap een kwaliteitsstimulans kunnen geven. Vanuit dit gegeven zijn voor komende bestuursperiode onderstaande twee prestaties geformuleerd die komende begrotingsperiode zullen worden ingericht. Zie ook hieronder bij overzicht prestaties afdeling wegen.

Enerzijds dragen we vanuit de prestatie "De totale lengte van de wegbeplantingen langs onze wegen blijft minimaal gelijk aan 2023", bij aan de omgevingskwaliteit. Anderzijds dragen we vanuit deze prestatie (naast een goed maaibeleid, een goed wegklimaat en een goede bereikbaarheid van onze wegen) bij aan onze kerntaak omtrent de verkeersveiligheid. Zoals in het WBP staat omschreven blijft het totale oppervlak aan beplanting langs onze wegen ten minste gelijk aan voorgaande jaren (blz 103 WBP). De prestatie meet of de lengte van de wegbeplanting langs onze wegen minimaal gelijk blijft aan 2023. 

Vanuit de prestatie "inrichting van het hoofdwegennet komt overeen met de CROW richtlijnen en heeft een gemiddeld rapportcijfer van 6", dragen we strategisch bij aan: (1) Verkeersveilige wegen (WBP, blz. 98). De kans op letsel of schade bij weggebruikers is daarbij minimaal door de belangrijkste risico's in het verkeerssysteem pro actief op te pakken. Daarnaast dragen we hierin bij door te investeren in veilige fietsroutes. (2) Bereikbare wegen (WBP, blz. 101). Hieromtrent dragen we vanuit deze prestatie bij aan het feit dat gebruikers binnen acceptabele tijd op hun plaats van bestemming kunnen komen. De prestatie meet in hoeverre de inrichting van het hoofdwegennet overeenkomt met de CROW richtlijnen. 

Door omgevingsfactoren zoals vestiging van bedrijven en recreatievoorzieningen, aanscherping van richtlijnen en het veranderende klimaat blijft ons werkveld constant in beweging. Ons waterschap houdt gewijzigde omstandigheden omtrent de veiligheid en betaalbaarheid voor onze burgers in de gaten en past zich waar mogelijk aan. Tegelijkertijd zijn de kostenstijgingen niet onopgemerkt gebleven. Bij de instandhouding van het gehele areaal streven we daarom naar een eerlijke verdeling van de kosten met andere belanghebbenden. Ook werken we door de inzet van assetmanagement toe naar prioritering en een risico-gestuurde aanpak. Bij dit alles houden we zicht op de uitvoering van onze kerntaken en we streven naar een realistisch, haalbaar en betaalbaar beheer van ons wegennet.

Veilige wegen

• De lengte van de wegbeplantingen langs onze wegen blijft minimaal gelijk aan 2023.
• De inrichting van het hoofdwegennet komt overeen met de CROW richtlijnen en heeft een gemiddeld rapportcijfer van 6. (Op basis van de eerste onderzoeksuitkomsten zal een startcijfer worden bepaald).

De externe kosten worden in 2024 € 695.000,- hoger geraamd dan de primaire begroting van 2023. Hieronder een opsomming van de belangrijkste wijzigingen in de budgetten:

De veroorzakende factor van een hogere raming is het gevolg van prijsstijgingen voor onder andere het onderhoud en de materialen. Denk hierbij ook aan prijsstijgingen voor het onderzoeken van bermgrond, toenemende kosten voor de verkeerstellingen en toenemende stort en verwerkingskosten van gevonden afvalmaterialen. Hieronder een specificatie daarop:

+ € 500.000,- Hogere kosten voor groot en klein onderhoud aan asfaltverhardingen
+ € 100.000,- Hogere kosten verkeerstellingen en wegmeubilair als gevolg van een hogere bijdrage aan de Nationale Bewegwijzeringsdienst (NBd)
+ € 85.000,- Hogere kosten voor groot en klein onderhoud aan beplantingen
+ € 70.000,- Hogere kosten voor openbare verlichting als gevolg van hogere energiekosten
+ € 50.000,- Hogere kosten Samenwerking gladheidbestrijding Zeeland (indexering)
- € 210.000,- Lagere kosten voor gewenningsbijdragen bij overdrachten van wegen aan het Rijk, de provincie en gemeenten

Het overgrote deel van de externe kosten wordt zoals benoemd besteed aan het onderhoud (en de verbetering) van onze wegen. Denk hierbij met name aan de verhardingen, de bermverstevigingen en de langs de weg aanwezige beplanting. Op basis van de uitkomsten van een intern ontwikkeltraject (Beheer Openbare Ruimte, data kunstwerken op orde) zal er vanaf 2024 eveneens een inhaalslag gemaakt worden omtrent de onderhoudswerkzaamheden aan de kunstwerken. Een andere belangrijke pijler is de verkeersveiligheid. Hier springen de uitvoeringskosten voor de gladheidbestrijding er het meeste uit. Verder worden er hierbij maatregelen uitgevoerd om knelpunten op te lossen en wordt onderhoud uitgevoerd aan wegmeubilair, verlichting en markeringen. 

Als gevolg van de klimaatverandering hebben we de kosten voor het herstel van de droogteschade aan wegen en fietspaden afgelopen jaren structureel zien stijgen. Indien de uitvoerings- en materiaalkosten toekomstig verder toe zullen nemen en het financieringsniveau onvoldoende mogelijkheden biedt om dit op te vangen is het risico dat er in 2024 mogelijk keuzes gemaakt moeten worden, waarbij het risico bestaat dat het onderhoudsniveau terug zal lopen of het werk doorgeschoven moet worden naar het opvolgende jaren. Ondanks de kostenstijgingen stond de totstandkoming van een realistische, haalbare en betaalbare begroting voor 2024 centraal. 

De opbrengsten worden in 2024 € 705.000,- hoger geraamd dan in 2023. Deze opbrengsten bestaan uit diverse verrichte werkzaamheden voor derden en voor het grootste deel uit de bijdragen van gemeenten in het kader van de Wet Herverdeling Wegenbeheer. Deze opbrengsten zijn net als de kosten geïndexeerd met 3,8%. Op basis van de septembercirculaire 2024 zal de definitieve indexering voor 2024 van het wegenfonds worden vastgesteld. Indien deze afwijkt van de 3,8% zal dit in 2024 in een begrotingswijziging worden opgenomen. De volledige bijdragen van de gemeenten voor de wegen wordt volledig ingezet voor de wegentaak.

De personeelskosten worden in 2024 € 209.000,- hoger geraamd dan de primaire begroting van 2023. Naast de stijging voor de nieuwe CAO en de sociale lasten zoals vermeld bij het programmaplan in hoofdstuk twee komt de stijging voort uit de formatiestijging die is opgenomen in het WBP en in 2024 zal worden gerealiseerd. Voor het programma wegen betrof dit 3 fte waarvan in de begroting 2024 1,5 fte is opgenomen. De inzet zal zich richten op de uitvoering van het Waterschapsbeheerprogramma. Hierbij valt onder andere te denken aan inzet voor kunstwerken en risico gestuurd en planmatig onderhoud. 

Voor de nieuwe investeringen is gerekend met een gemiddelde afschrijvingstermijn van 24 jaar. De kapitaallasten voor het jaar 2024 zijn mede gebaseerd op de in 2023 af te ronden investeringen.

Voor de externe kosten is in de meerjarenraming 2025-2027 rekening gehouden met een indexering voor inflatie van 2,4%. 

Soms is ons werk onzichtbaar en valt het pas op als we ons werk niet goed doen. Zo lijkt het de normaalste zaak van de wereld dat afvalwater ‘gewoon’ wegstroomt via het afvoerputje. Op onze 15 rioolwaterzuiveringen wordt 24 uur per dag het afvalwater gezuiverd. Met oog voor duurzaamheid, innovatie en energiebesparing.

Voldoende capaciteit
Rioolgemalen voldoen aan de afnameverplichting (%); onder verantwoordelijkheid van de gemeenten wordt stedelijk afvalwater in gemeentelijke rioleringen ingezameld en afgevoerd naar een overnamepunt. Vanaf de overnamepunten transporteren wij met transportleidingen en rioolgemalen het afvalwater naar een van onze rioolwaterzuiveringen. Met de gemeenten hebben we afspraken gemaakt over hoeveel water ons systeem kan transporteren. Deze afspraken hebben we vastgelegd in een afnameverplichting.

Lozingen per jaar via overstorten door falen van het afvalwatersysteem; naast het op orde hebben en houden van de capaciteit van ons systeem, is het ook belangrijk dat het systeem goed functioneert. Ons beheer en onderhoud is er op gericht dat zich geen situaties voordoen waarbij we ongezuiverd afvalwater moeten lozen door het falen van ons systeem.

Zuiveren van afvalwater
Zuiveringen voldoen aan de lozingseisen (%); water dat in onze rioolwaterzuiveringen gezuiverd is, lozen we op het oppervlaktewater. Daar kan het een invloed hebben op onze doelen voor een goede waterkwaliteit (zie programma Watersystemen). Voor elke rioolwaterzuivering zijn in een vergunning lozingseisen vastgelegd. Dit betreft individuele eisen per rioolwaterzuivering en eisen voor de verwijdering van fosfaat en stikstof voor het hele waterschap. Wij streven ernaar om volledig aan de lozingseisen te blijven voldoen. Om dat te realiseren besteden we onder andere veel aandacht aan het risico gestuurd beheren en onderhouden van onze installaties (assetmanagement).

Verwerken van reststromen
Na het zuiveren van afvalwater blijven enkele reststromen over, zoals zuiveringsslib. Waar doelmatig, benutten we deze reststromen voor het opwekken van energie of het terugwinnen van grondstoffen. We zorgen voor een duurzame verwerking van al het zuiveringsslib. Hiervoor hebben we een deelneming in de Slibverwerking Noord-Brabant (SNB). Deze deelneming zetten we voort. Een gedeelte van het zuiveringsslib, afkomstig van rwzi Sint Maartensdijk en Tholen, wordt tijdelijk verwerkt op de rwzi Bath. Een samenwerking met waterschap Brabantse Delta.

Schoon water

• De installaties voor het zuiveren van afvalwater functioneren naar behoren. We zorgen ervoor dat de totale zuiveringsprestatie (het rendement waarmee nutriënten en stoffen worden verwijderd op de zuivering) minimaal 80% is.
• We voldoen aan de nalevingsverplichting zoals opgenomen in de lozingsvergunningen voor het lozen van gezuiverd afvalwater. We streven een nalevingsverplichting van 98% na.
• We hebben een goed functionerend transportsysteem voor het transporteren van afvalwater vanaf het overnamepunt tot aan de zuiveringen. Nooduitlaten door het technisch falen van het systeem mogen niet voorkomen.

Het grootste deel van de externe kosten omvat het beheer en onderhoud van de transportstelsels, rioolwaterzuiveringsinstallaties en slibverwerkingsinstallaties. De andere component betreft het transporteren en verwerken van slib en overige restproducten. Een relatief gering deel van de kosten wordt gebruikt voor onderzoek en advisering gerelateerd aan beleidsontwikkeling. De externe kosten zijn € 1.065.000,- hoger, de grootste afwijkingen worden hieronder beschreven. 

+ € 865.000,- Hogere elektriciteit op de zuiveringen en rioolgemalen vooral door de te verwachten forse stijging van de netwerkkosten
- € 295.000,- Lagere bemonsteringskosten door minder bemonsteringen per week vanaf 2024 (-€ 325.000,-) maar hogere eigen kosten door inflatie (+€30.000,-)
- € 242.000,- Lagere Afzet slib/restproducten SNB/BD op basis prognoses 1e begroting 2024 SNB door toetreding nieuwe deelnemers aan N.V. Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) 
+€ 253.000,- Hogere onderhoudskosten zuiveringen door o.a. inflatie en onderhoud op niveau werkelijkheid 2023 brengen
+€ 164.000,- Hogere onderhoudskosten installaties door o.a. inflatie en onderhoud op niveau werkelijkheid 2023 brengen
+€ 145.000,- Stijging kosten voor chemicaliën op basis van prijzen en hoeveelheden 2023
+€ 278.000,- Hogere onderhoudskosten technisch onderhoud door o.a. inflatie en op niveau werkelijkheid 3 jarig gemiddelde brengen
-€ 103.000,-  per saldo kleinere posten

De externe opbrengsten die in de begroting zijn opgenomen, zijn bijdragen en vergoedingen in het kader van samenwerking in de afvalwaterketen en/of werkzaamheden voor derden. De externe opbrengsten zijn € 210.000,- lager ten opzichte van de primaire begroting 2023, de grootste afwijkingen worden hieronder beschreven. 

- € 325.000,- Minder vergoeding Rijk voor Bemonstering Covid vanaf 2024 omdat minder bemonsteringen per week nodig zijn (Dit zijn landelijke afspraken)
+ € 105.000,- hogere opbrengsten gemeente Middelburg door inhuur personeel door krappe arbeidsmarkt
+ € 27.000,-  hogere bijdragen SAZ+ te verwachten op basis verwachte begroting SAZ+ 2024
- € 17.000,-  per saldo diverse kleinere posten

De personeelskosten zijn € 187.000,- hoger door de loonontwikkeling conform de CAO en de sociale lasten zoals vermeld in paragraaf 2.1. De formatiedaling van 0,4 fte is tot stand gekomen door een stijging van 0,6 fte om te starten met het op orde brengen van gegevensbeheer (WBP) en een daling van 1 fte omdat deze in 2024 voorlopig wordt ingehuurd (Samenwerking gemaalbeheer Middelburg).
Voor het op orde brengen in 2024 is 0,6 fte in de personeelsbegroting opgenomen, komende periode zal worden bepaald of dit nog kan uitgroeien naar 1,2 fte om de gewenste doelen voor de afvalwaterketen uit in het WBP te realiseren.

Voor de nieuwe investeringen is gerekend met een gemiddelde afschrijvingstermijn van 20 jaar. De lasten van rente en afschrijving zijn € 1.459.000,- hoger dan de primaire begroting 2023. De kapitaallasten voor het jaar 2024 zijn mede gebaseerd op de in 2023 af te ronden investeringen. 

De kostenbesparing die de aanschaf zonnepanelen vanaf 2022 tot gevolg heeft, is niet voldoende om de verwachte stijging van de energiekosten in de komende jaren te compenseren. In 2024 is de verwachting € 1,9 miljoen hoger uit te komen dan 2023 vooral doordat de netwerkkosten fors zullen toenemen. Vanaf 2025 bestaat het risico dat de leveranciersprijzen zeer sterk zullen stijgen. In de meerjarenraming 2025/2026 is rekening gehouden met een stijging van 95% ten opzichte van 2024. Hierdoor is er een reële kans dat de totale energiekosten in 2025 zullen verdubbelen ten opzichte van 2024! De marktomstandigheden zijn op dit moment dermate extreem dat het ook niet mogelijk is om het leveringscontract tegen een acceptabele prijs te verlengen, zoals we dit normaal gesproken per 1 januari 2022 hadden gedaan. We kunnen dus voorlopig ook geen prijzen vastleggen vanaf 2025.

Naar verwachting komt Europa in 2023 met een voorstel voor vernieuwing van de Richtlijn Stedelijk Afvalwater. Hierin komen mogelijk aanvullende lozingseisen te staan die betrekking hebben op microverontreinigingen zoals medicijnresten. Nederland heeft locaties aangewezen waar het verwijderen hiervan het meest urgent is, vanwege de invloed op de waterkwaliteit en drinkwatervoorziening. Geen van die locaties ligt in Zeeland. We volgen de landelijke ontwikkelingen voor kansrijke en betaalbare oplossingen.

Veel van het water (effluent) dat uit onze zuiveringen komt wordt nu vrijwel direct afgevoerd naar grote wateren zoals de Ooster- en Westerschelde. Dit zoetwater kan mogelijk ook nuttig worden toegepast in bijvoorbeeld de landbouw. In het WBP is opgenomen dat de komende planperiode nieuw beleid voor hergebruik effluent uitgewerkt zal worden. Onderdeel van de uitwerking van die nieuwe beleid is een gebiedsonderzoek naar de mogelijkheden voor effluent, met subsidie uit het deltafonds. Voor hergebruik moet water van voldoende kwaliteit zijn, dit zijn aanvullende eisen ten opzichte van de lozingseisen, wat vraagt om extra investeringen. We onderzoeken de mogelijkheden en benodigde maatregelen en maken vervolgens een afweging op basis van kosten en baten.
In dat onderzoek kijken we ook of we dit kunnen koppelen aan andere opgaven (zoals verwijdering van microverontreinigingen) en een verbetering van de waterkwaliteit. In enkele van onze watersystemen is namelijk sprake van te hoge stikstofconcentraties, die voor een aanzienlijk deel toe te schrijven zijn aan het effluent dat uit onze zuiveringen komt. In 2024 worden hiervoor systeemkeuzes uitgevoerd voor de rwzi’s Camperlandpolder om nader te bepalen welke stikstof beperkende maatregelen moeten worden genomen om de stikstofbelasting op het watersysteem te verminderen.

Het onderzoek naar verwijdering van microverontreinigingen maakt deel uit van het project Belissima, een project dat gedeeltelijk vanuit Topsector Kennis Instituut (TKI) Watertechnologie wordt gefinancierd. Daarnaast neemt het waterschap ook deel in het project EffluentFit4Food waarbij de effecten van de toepassing van effluent op gewassen wordt onderzocht. Het project wordt mede gefinancierd door de TKI Agri & Food. In beide projecten nemen meerdere partners deel waaronder andere waterschappen, bedrijven, HZ en universiteiten. In 2024 worden deze projecten afgerond en wordt hierover gerapporteerd naar de overheden.
Tenslotte neemt het waterschap ook deel aan het NWO project AquaConnect, waarbij onderzoek gedaan zal worden naar watervraag en aanbod (o.a. effluent) in Zeeuws-Vlaanderen. Dit sluit aan bij de voornemens van het waterschap voor een gebiedsonderzoek.

Voor het efficiënt zuiveren van afvalwater is het ook belangrijk dat het afvalwater zo min mogelijk wordt verdund met schoon water. We streven er naar om verdunning met regenwater zoveel mogelijk te beperken. We stimuleren het afkoppelen van regenwater van daken en verhardingen van het afvalwaterriool. Daarnaast zetten we in op het verminderen van andere schone waterstromen (rioolvreemd water), zoals grondwater en oppervlaktewater. Dat doen we samen met de Zeeuwse gemeenten en Evides in de Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland (SAZ+). In het kader van de SAZ+ wordt tezamen met de Zeeuwse gemeenten verder invulling gegeven aan de planvorming Stedelijke Wateropgave (SWO – zie Programma Watersystemen). Daarnaast worden in SAZ+ -verband activiteiten voortgezet die de operationele samenwerking tussen de verschillende partners verder uitbouwen.

Daarnaast gaan we verder om de situatie rondom de verwerking van industrieel afvalwater in de Kanaalzone in beeld te brengen. We zijn in overleg met North Seaports, Evides Industriewater bv en bedrijven in het havengebied om nader te bepalen op welke wijze het industrieel afvalwater in de toekomst verwerkt kan worden.

Op de rwzi Terneuzen wordt door Evides een membraanbioreactor beheerd voor de verwerking van een deel van het afvalwater. Het permeaat (water uit de MBR) wordt door Evides via een bewerkingsstap geleverd aan DOW Chemical BV als proceswater. Zowel Evides als het waterschap willen deze duurzame manier van samenwerking, dat een voorbeeld is van een circulaire economie, continueren. Onderhandelingen over de continuering van deze samenwerking vinden plaats. Bepalend voor de rwzi Terneuzen is het realiseren van een deelstroombehandeling of het in bedrijf houden van de MBR om te kunnen blijven voldoen aan de in de vergunning gestelde normen voor stikstof.

Met Ziekenhuis ZorgSaam Terneuzen zijn besprekingen gevoerd over een aan te leggen leiding om lozing vanuit het Pharmafilter op oppervlaktewater mogelijk te maken. Najaar 2023 bestuurlijk worden voorgelegd. Daarin zal een bijdrage in de kosten worden gevraagd van circa € 73.000,-. De leiding wordt eigendom van de gemeente en zij zullen ook het toekomstig onderhoud doen, circa € 15.000,- per jaar. 

In 2024 wordt het convenant OAS Westerschouwen uit 2015 geactualiseerd op verzoek van de gemeente Schouwen-Duiveland. Voorstel zal zijn het moment van afrekening over uitgevoerde projecten van achteraf in 2028 te veranderen naar jaarlijks in verband met de fiscale eisen. In het najaar 2023 worden de financiële consequenties hiervan in beeld gebracht waarna eind 2023/begin 2024 dit bestuurlijk voorgelegd wordt. In 2024 wordt convenant uit 2015 geactualiseerd op verzoek gemeente Schouwen. Najaar 2023 worden de financiële consequenties in beeld gebracht.

Alle assets van de afvalwaterketen: transportleidingen, rioolgemalen en zuiveringen, moeten worden onderhouden, zodanig dat de functie vanuit de zorgplicht wordt gewaarborgd. In het kader van assetmanagement is reeds jaren geleden het preventief onderhoud aan onze assets bepaald en ingericht. Zo zijn ook op basis van assetmanagement grote projecten voor ver- en nieuwbouw aan deze assets in de vorm van investeringsprojecten geprioriteerd en gepland. Door de enorme kostenstijging van de afgelopen jaren van het beheer en onderhoud en investeringsprojecten in de afvalwaterketen komt echter de zorgplicht onderdruk te staan. We blijven zoeken naar de balans tussen de risico's tot uitval en het prioriteren van investeringsprojecten zodanig dat we kostenstijging beheersbaar houden. Zie ook paragraaf 2.5 financiële positie, onderdeel risico's.

De Bedrijfsvoering draagt er aan bij dat het waterschap goed kan functioneren en een betrouwbare overheid is. Daarvoor ondersteunt ze centraal het werk van het waterschap en zorgt ervoor dat de medewerkers van het waterschap hun werk goed, veilig en met plezier kunnen uitvoeren. Met advies, ondersteuning, informatie en (digitale) faciliteiten worden zowel het reguliere werk als de projecten van het waterschap ondersteund: Van de medewerker die bezoekers welkom heet bij de receptie, tot de aankoop van grond voor projecten. De Bedrijfsvoering draagt er verder aan bij dat communicatie richting inwoners en bedrijven duidelijk is, dat de organisatie rechtmatig handelt en dat het democratisch gekozen bestuur haar rol goed kan vervullen.

Nieuwe ontwikkelingen bij de primaire waterschapstaken en maatschappelijke ontwikkelingen vragen vaak aanpassing van onze bedrijfsvoering. De bedrijfsvoering is daarom continu in ontwikkeling om te zorgen dat onze medewerkers, processen en bedrijfsmiddelen gesteld blijven staan voor het belangrijke werk van het waterschap. Belangrijke thema’s voor 2024 zijn grip op de financiën, werven en behouden van goed personeel, keuzes maken op basis van betrouwbare data en het zijn van een transparante overheid. 

Nieuwe Europese en nationale wetgeving stelt steeds meer eisen aan de manier waarop het waterschap daar invulling aan geeft. De implementatie en toepassing van nieuwe wetgeving vragen vaak extra inzet. Voorbeelden voor 2024 zijn:

• de rechtmatigheidsverklaring die vanaf het verslagjaar 2025 door het dagelijks bestuur moet worden afgegeven en waarvoor de organisatie dus eind 2024 gesteld moet staan;
• uitvoering van de Wet Open Overheid (vervanger van de WOB), waarvan de implementatie tenminste loopt tot en met 2026;
• uitvoering van de Omgevingswet die per 1 januari 2024 in werking treedt;
• richtlijnen en wetgeving (oa NIS2) op het gebied van informatieveiligheid, waarvan de implementatie doorloopt tot en met 2027;
• invoering van de onafhankelijke rekenkamer voor de waterschappen per 1 januari 2024.

Het bovenstaande brengt grote opgaven met zich mee. De combinatie met de krappe Zeeuwse arbeidsmarkt, het relatief kleine aantal Zeeuwen dat de kosten moet dragen en veel reguliere kostenstijgingen die hoger zijn dan de CPI-index voor inflatie, vraagt om realisme in de planning. Bij de ontwikkelingen wordt voorrang gegeven aan zaken die wettelijk verplicht zijn, of een groot risico hebben. Indien beschikbaar worden landelijke standaarden en best practices toegepast.

*Deze wetgeving is onderdeel van de landelijke Baseline Informatiebeveiliging overheden die Scheldestromen implementeert. 

Bedrijfsvoering

• Van de aangevraagde vergunningen wordt tenminste 95% binnen vastgestelde termijn behandeld.
• Het waterschap voldoet in 2027 voor 90% aan de Baseline informatiebeveiliging overheid.
• De streefwaarde van het weerstandsvermogen is niveau B (1,4 - 2,0).

Bestuursadvisering en -ondersteuning (€ 80.000,- lager):
Per 2025 moet het dagelijks bestuur zelf een rechtmatigheidsverklaring afgeven. De implementatie en structurele uitvoering daarvan vraagt met name ureninzet, waarvoor extra formatie in de personeelsbegroting is opgenomen. Eenmalige extra kosten voor het inkopen van advies op dit onderwerp zijn in de exploitatie opgenomen. Daarnaast neemt de bijdrage aan de Unie van Waterschappen meer toe dan de inflatie (+ € 60.000,-). Tegelijkertijd is het budget voor bestuursadvisering als geheel verlaagd vanwege vervallen lidmaatschappen en contributies en omdat de afgelopen jaren minder wordt uitgegeven aan representatiekosten.

Scheldestromen wil een transparante overheid zijn. Aanvullend op de uitvoering van de Wet Open Overheid, wordt onderzocht of de vergaderingen van de AV’s en commissies live kunnen worden uitgezonden met beeld en geluid. Momenteel zijn deze pas de volgende dag terug te luisteren. Naast extra structurele kosten ten laste van de begroting voor bestuursondersteuning, zal waarschijnlijk een eenmalige investering in faciliteiten en automatiseringsmiddelen nodig zijn. Om niet vooruit te lopen op keuzes, zijn deze kosten nog niet begroot.

Voor de voorbereiding van de af te geven rechtmatigheidsverklaring vanaf verslagjaar 2025, is in de begroting rekening gehouden met maximaal € 75.000 ,- aan eenmalige implementatiekosten (naast extra personeelskosten, die verderop zijn toegelicht). In 2024 wordt op basis van dezelfde wetgeving ook de onafhankelijke rekenkamer voor de waterschappen ingevoerd. Het doel en de opzet van de rekenkamer bij Scheldestromen worden eind 2023 in de algemene vergadering vastgesteld. Daaruit volgt ook welke financiële middelen benodigd zijn. Om niet vooruit te lopen op besluitvorming, is hiervoor in de begroting een PM-post opgenomen.

Communicatie (€ 348.000,- lager)
De communicatiebudgetten worden uitgegeven aan interne en externe communicatie. Extern om te communiceren over werkzaamheden en projecten van het waterschap, voor het vergroten van waterbewustzijn en creëren van begrip voor het waterschapswerk en -belasting. De interne communicatie is er onder meer op gericht dat medewerkers goed geïnformeerd en betrokken zijn. Communicatiemiddelen zijn onder meer het personeelsblad WIJ en de digitale versie WIJ Extra en het externe blad Scheldestromen. De begroting voor externe communicatie is lager, met name omdat deze is gecorrigeerd voor de eenmalige kosten die in 2023 zijn gemaakt voor de open dag, ontwikkeling van een nieuwe website en communicatiecampagne rondom de verkiezingen (- € 316.000,-). Wel wordt gestreefd naar de organisatie van 2 publieksbijeenkomsten in 2024. De komende jaren zal daarnaast veel communicatie plaatsvinden rondom de HWBP-projecten, de kosten daarvan zijn onderdeel van de betreffende investeringsprojecten. De inzet die hierop wordt gepleegd, betekent tegelijkertijd dat wat minder inzet mogelijk is op de overige communicatie, de budgetten zijn daarop aangepast (- € 36.000,-).

Kwaliteitszorg en Arbo (€ 92.000,- hoger) 
Het dagelijks bestuur heeft in 2023 een nieuw Arbobeleid vastgesteld, met als doel het veilig werken bij het waterschap te faciliteren en te borgen. De uitvoering vindt plaats tot en met 2027. In 2024 zijn extra middelen begroot voor het verbeteren van valveiligheid (bijv. bij pompen en gemalen), veilig werken op opslagzolders en veilig alleen werken (bijv. in besloten ruimtes van gemalen). Deze extra middelen worden voor € 203.000,- betaald uit de daarvoor gevormde bestemmingsreserve.

Personeel en organisatie (€ 195.000,- hoger) 
De budgetten van het team Personeel en Organisatie worden onder meer ingezet voor werving en selectie van nieuwe medewerkers (van arbeidsmarktcommunicatie tot assessments voor kandidaten), de Haagse lobbyist, arbeidsrechtelijk advies, organisatieontwikkeling in brede zin, personele verzekeringen en beheer van het personeelsmanagementsysteem.
Organisatieontwikkeling: Kosten van het leiderschapsprogramma zijn aan de budgetten toegevoegd (+ € 72.000,-), maar worden grotendeels gecompenseerd door lagere kosten voor organisatieadvies en organisatieontwikkeling (- € 53.000,-). Toegevoegd is een bedrag van € 150.000,- voor opleidingen in het kader van organisatieontwikkeling, deze worden gedekt uit de bestemmingsreserve.
Het is de verwachting dat verzekeringspremies zullen stijgen voor onder andere aansprakelijkheid, ongevallen, eigen risicodrager WGA (werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten) en rechtsbijstand (+ € 40.000,-). De hogere instroom van zieke medewerkers naar de WIA van de afgelopen jaren is daar debet aan. Tegelijkertijd dalen de kosten van werving en selectie licht omdat digitale werving (inmiddels de standaard) goedkoper is dan de 'oude' schriftelijke advertenties in kranten en bladen. 

Financiën (€ 174.000.- hoger)
De bijdrage aan Sabewa Zeeland is € 169.000,- hoger op basis van de ontwerpbegroting en de verwachte kosten voor de accountant zijn verhoogd met € 5.000,-.

Juridische zaken (€ 12.000,- lager)
De budgetten van juridische zaken worden met name uitgegeven aan (complexe) juridische advisering, inkoopadvisering en kosten die worden gemaakt voor grondverwerving, grondverkoop en het in gebruik geven van gronden. Tegenover dat laatste staan substantiële inkomsten.
Per 1 januari 2024 treedt de Omgevingswet inwerking. De komende jaren leidt het implementeren en uitvoeren van nieuwe werkwijzen en processen nog tot kosten (die reeds voorzien waren in de meerjarenraming 2023-2026), de verwachting is dat de implementatiekosten vanaf 2024 wel geleidelijk afnemen.
Voor de Wet Open Overheid waren de kosten al opgenomen in de meerjarenbegroting, deels incidenteel en deels structureel aangezien de wetgeving ook op termijn extra inzet blijft vragen. Bijvoorbeeld voor de actieve openbaarmaking van documenten en het beantwoorden van verzoeken. Tegenover de hogere kosten staan (gedeeltelijk) subsidies vanuit het Rijk.
Tot en met 2023 was voor de afvalwaterketen een anti-afhaakregeling voor bedrijven van kracht, die per 2024 niet wordt verlengd. Het vervallen van de regeling leidt tot een besparing van € 70.000,-.
Voor taxaties van in erfpacht uitgegeven gronden is in 2024 eenmalig € 60.000,- extra begroot. Diverse andere kosten zijn naar beneden bijgesteld op basis van de ervaringscijfers van de afgelopen jaren.

Informatisering & gegevensbeheer (€ 12.000,- hoger)
Dit omvat de kosten van archieven (in samenwerking met Zeeuws Archief), fysieke post en het inwinnen en verwerken van geo-informatie. De kosten voor hydrografie, dat wil zeggen de metingen door de peilboot, stijgen (+ € 36.000,-). De kosten voor brandstofverbruik van de peilboot vallen hoger uit, enerzijds doordat de nieuwe peilboot zwaarder is en daardoor meer brandstof verbruikt en anderzijds door toegenomen brandstofprijzen. Ook de kosten van stroom in de havens zijn hoger. De kosten voor landmeten dalen (- € 12.000,-), in lijn met de trend van de afgelopen jaren wordt minder behoefte aan landmetingen verwacht en wordt meer geactiveerd op de investeringsprojecten.
                                     
Automatisering (€ 318.000,- hoger)
De automatisering zorgt voor de software en hardware om het waterschapswerk te kunnen uitvoeren. Veel structurele kosten bestaan uit licenties voor softwarepakketten. Deze worden steeds vaker gezamenlijk ingekocht met andere waterschappen (zoals het personeelssysteem en de Microsoftproducten).  Ook de bijdrage aan de gemeenschappelijke regeling Het Waterschapshuis valt onder de kosten voor automatisering.

Ten behoeve van de ontwikkeling van informatieveiligheid is in het reguliere budget circa € 200.000,- beschikbaar, daarnaast wordt € 430.000,- uit de bestemmingsreserve informatieveiligheid benut. De landelijke Baseline Informatieveiligheid Overheden (BIO) is daarvoor de norm. Met de implementatie van een servicedesk voor -in eerste instantie- automatisering, wordt een flinke stap voorwaarts gezet om aan de landelijke normen voor informatieveiligheid en privacy te voldoen. In 2024 wordt de ontwikkeling van het elektronisch archief (e-depot) bij het Zeeuws Archief voortgezet. Verder wordt ingezet op het verbeteren van de 'logische toegangsbeveiliging', kortweg waar iemand in de digitale systemen toegang toe heeft. Het verder verbeteren van de fysieke toegangsbeveiliging, kortweg hoe de toegang tot gebouwen geregeld is, wordt vanaf 2025 opgepakt middels een investeringsproject.

Op basis van de ontwerpbegroting 2024 stijgt de jaarlijks bijdrage aan Het Waterschapshuis met € 180.000,-. Verder is er een toename van de licentiekosten van € 100.000,- voorzien, als gevolg van het toepassen van Microsoftpakketten met betere beveiliging en de aanschaf van diverse nieuwe software. Verder is er sprake van een structurele verlaging kosten telefonie- en internet met € 150.000,- op basis van de ervaring uit voorgaande jaren.

Facilitaire dienst (€ 447.000,- hoger)
De facilitaire dienst zorgt voor het beheer en onderhoud van de gebouwen en het wagenpark, evenals diensten op het gebied van facilitair en catering in brede zin. Hiertegenover staan opbrengsten uit de verhuur van kantoorruimten en daaraan gekoppelde dienstverleningsovereenkomsten.
Hoewel het waterschapsbrede contract voor elektriciteit nog vaste prijzen kent in 2024, stijgen de kosten van vastrecht wel (+ € 100.000,-). Daarnaast zijn in 2023 wel prijsstijgingen opgetreden voor gas en de warmte/koudevoorziening in kantoor Middelburg (+ € 154.000,-). Onder meer door sterk gestegen loonkosten in die sector, zijn de kosten van schoonmaak en glasbewassing op de waterschapslocaties aanzienlijk harder gestegen dan de inflatie (+ € 61.000,-). Voor het onderhoud van de kantoren en steunpunten wordt gewerkt met een meerjarenonderhoudsplan. Per saldo dalen de exploitatiekosten op basis van dat plan met € 11.000,- een saldo van hogere kosten voor de hoofdkantoren en lagere kosten voor de overige locaties. Daar tegenover staan extra investeringen in het kader van groot onderhoud (zie paragraaf investeringen).
Na de verkoop van steunpunt Grijpskerke aan de gemeente Veere in 2014, is afgesproken dat het waterschap nog 10 jaar kosteloos gebruik kon maken van deze locatie. Die termijn loopt in de loop van 2024 af. Als gevolg hiervan moet een nieuwe huurovereenkomst worden gesloten. Voor de periode april-december is daarom rekening gehouden met huurkosten. 
Wetgeving vereist dat energiemaatregelen die zich binnen 5 jaar terugverdienen door het waterschap worden uitgevoerd. Gezien de vele energiebesparende maatregelen die de afgelopen jaren al zijn genomen, zijn voor de kantoren en overige gebouwen nog geen nieuwe maatregelen in beeld. Daarom zijn hiervoor nog geen kosten opgenomen in de begroting.
De kosten van het wagenpark stijgen (+ € 53.000,-), onder meer door prijsstijgingen van het onderhoud aan auto’s die nog in bezit van het waterschap zijn en de huur van auto’s voor tijdelijke medewerkers. Voorts nemen door de toename van het aantal medewerkers ook de kosten voor diverse voorzieningen toe, zoals werk- en veiligheidskleding en kantoorartikelen (+ € 25.000,-),

Tractie buitendienst (€ 5.000,- hoger)
De tractie bestaat onder meer uit de tractoren, vrachtwagen en boot voor de buitendienst. Inclusief alle toebehoren. De aanschaf gebeurt voor het grote materieel via investeringen. Het beheer en onderhoud inclusief 'klein' toebehoren wordt uit de exploitatiebudgetten betaald. De tractie is uitgebreid met twee extra tractoren die in gebieden worden ingezet waar geen eigen tractor meer was. Dat resulteert in extra kosten voor gebruik en onderhoud (+ € 35.000,-), eventuele lagere kosten door het minder uitbesteden van werk zijn verwerkt in verschillende begrotingsposten van de andere afdelingen. Groot onderhoud aan boot De Lemmer was aanvankelijk voor 2024 gepland, maar is in 2023 al uitgevoerd (- € 30.000,-). 

Vergunningverlening, toezicht en handhaving -VTH (€ 1.000,- hoger)
Het in werking treden van de omgevingswet per 1 januari 2024 heeft veel invloed op de werkwijzen op het gebied van VTH. Naast allerlei aanpassingen in verordeningen , werkprocessen, automatisering en werkwijzen (grotendeels gereed in 2023) zijn er in 2024 de nodige structurele effecten. Zo is de verwachting dat meer toezicht nodig is, de begroting voor bemonsteringsanalyses is daarom verhoogd (+ € 20.000,-). In verband met het uittreden uit de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) Zeeland per 1 januari 2024, is de begroting voor bijdrage aan de RUD verlaagd (- € 40.000,-), voor een beperkt bedrag zal Scheldestromen als klant nog wel diensten afnemen. Overige kleine ontwikkelingen zorgen voor onder aan de streep voor een begroting voor VTH die (los van de inflatie) vrijwel gelijk is aan 2023. Verder worden de laboratoriumwerkzaamheden in 2024 opnieuw aanbesteed, wat mogelijk tot veranderingen in de kosten zal leiden vanaf 2025.

Financiën 
De opbrengst voor de invorderingskosten voor 2023 (€ 525.000,-) wordt door Sabewa Zeeland niet meer in de begroting/rekening opgenomen maar rechtstreeks toegerekend aan de deelnemers. De opbrengst is hier niet meer verantwoord maar opgenomen onder algemene dekkingsmiddelen. Voor 2023 is dit aangepast in de begrotingswijziging 2023. 

Juridische zaken
Ten behoeve van de implementatie van de Wet Open Overheid (WOO) wordt een subsidie van het Rijk verwacht van € 118.000,-. Daarmee kan een deel van de structurele en incidentele kosten worden gedekt. Zie verder de openbaarheidsparagraaf in deze begroting.

Grondzaken 
Verkoop van gronden is geen doel op zich, maar kan aan de orde zijn als (een deel van) een perceel in eigendom van het waterschap niet meer nodig is voor het waterschapswerk of als ruilgrond. Daarmee is onzeker wat de daadwerkelijke opbrengsten in 2024 zullen zijn. Op basis van de realisatie van voorgaande jaren wordt de opbrengst begroot op € 400.000,-, gelijk aan de begroting 2023.

Gronden die in eigendom van het waterschap zijn worden waar mogelijk in beheer uitgegeven aan derden (in de vorm van huur, pacht, etc.). De begrote opbrengsten daarvan zijn in 2024 circa € 2,3 miljoen. Door waardeontwikkeling van de gronden is dat € 267.000,- hoger begroot dan voorheen.

Informatisering en gegevensbeheer
In de doorrekening van de begroting is rekening houden met € 30.000,- lagere opbrengsten voor peildiensten voor Rijkswaterstaat. De begroting is er wel op gebaseerd dat ook in 2024 diensten van de peilboot aan RWS worden geleverd. Door Europese aanbestedingsregels was lange tijd onzeker of RWS ook in 2024 de opdracht daarvoor rechtstreeks aan het waterschap mag gunnen. Nadat de begroting was doorgerekend is duidelijk geworden dat de overeenkomst door RWS is opgezegd. De daling van de opbrengsten (€ 70.000,- ten opzichte van de - al verlaagde- begroting) kon in de cijfers van de voorliggende begroting niet meer worden verwerkt.

Facilitaire zaken
Voor hoofdkantoor Terneuzen is voor € 112.000,- minder huurinkomsten begroot in verband met het aflopen van huurcontracten (door Rijkswaterstaat en de Vlaams-Nederlandse Scheldecommissie) en afname van het huuroppervlak voor Sabewa Zeeland. Voor kantoor Middelburg zijn de huurinkomsten € 9.000,- lager begroot, als gevolg van diverse (kleine) wijzigingen in contracten.

In de personeelsbegroting is geanticipeerd op de ontwikkeling dat het dagelijks bestuur vanaf 2025 zelf een rechtmatigheidsverklaring moet afgeven. Hier moet in eerste instantie de organisatie op worden ingericht en door de verschuiving van werkzaamheden van de accountant naar de eigen organisatie, is blijvend extra formatie nodig om te borgen dat de organisatie aantoonbaar in control is en daar zelf verantwoording over kan afleggen aan de AV. Naar voorbeeld van andere waterschappen is de benodigde formatie ingeschat op +2,5 fte. Deze wordt gedekt uit de formatieruimte voor overhead in het WBP.

Al jaren wordt structureel ingehuurd op inkoopadvisering. Vanuit het CAO-uitgangspunt dat structureel werk met vaste medewerkers wordt uitgevoerd, én vanuit kostenoverwegingen, wordt de formatie met 2 fte uitgebreid zodat de structurele inhuur kan vervallen (in 2022 en 2023 circa € 300.000,- per jaar). In het verlengde daarvan is 1 fte uitbreiding op contractmanagement voorzien vanuit de formatieruimte voor overhead in het WBP. Een groot deel van de externe kosten van Scheldestromen wordt via contracten met leveranciers en aannemers uitgegeven. Goed beheer op die contracten, een gezonde zakelijke relatie met de externe partij en verbeteringen doorvoeren bij nieuwe aanbestedingen/contractverlengingen dragen er aan bij dat het waterschap - en daarmee de belastingbetaler- waar krijgt voor haar geld. 

Naast de stijging van personeelskosten door de nieuwe CAO en de sociale lasten zoals vermeld bij het programmaplan in hoofdstuk twee komt de stijging voort uit de formatiestijging die voor de afdeling VTH is opgenomen in het WBP en in 2024 zal worden gerealiseerd. Voor de afdeling VTH betrof dit 1 fte waarvan 0,5 fte in de begroting 2024 is opgenomen. De inzet zal zich richten op de uitvoering van het Waterschapsbeheerprogramma en de uitvoering van de KPI’s. Hierbij valt te denken aan de inzet van een administratieve kracht die zich onder andere richt op het sturen van ontvangstbevestigingen en het publiceren van de vergunningaanvragen en het besluit. 

Voor de nieuwe investeringen is gerekend met een gemiddelde afschrijvingstermijn van 10 jaar. 
De kapitaallasten voor het jaar 2024 zijn mede gebaseerd op de in 2023 af te ronden investeringen

Voor de externe kosten is in de meerjarenraming 2025-2027 rekening gehouden met een indexering voor inflatie van 2,4%. Voor informatieveiligheid en de uitvoering van de Arbo maatregelen vinden in 2025 en 2026 onttrekkingen uit de betreffende bestemmingsreserve plaats om de extra kosten te dekken.

Implementatie Omgevingswet 
De oorspronkelijk beoogde datum van inwerkingtreding van Omgevingswet, 1 januari 2021, is uitgesteld tot 1 januari 2024. Met de inwerkingtreding van de wet zal het waterschap de implementatie van de werkzaamheden in 2024 vervolledigen en afronden. Voorheen heeft de rijksoverheid het Besluit Activiteiten Leefomgeving (BAL) en de ‘Bruidsschat’ landelijk beschikbaar gesteld. Op 1 januari 2024 heeft het waterschap Scheldestromen een waterschapsverordening waarin zowel deze rijksregels als de ‘Keur Wegen’ en de ‘Keur Watersystemen’ zijn opgenomen. Na in werking treden van de Omgevingswet zal in 2024 tevens een nieuwe versie van de waterschapsverordening worden ontwikkeld en ter vaststelling worden voorgelegd. Daarnaast dienen we eveneens een onderhoudsverordening te realiseren. Ook de software zal naar aanleiding van de wijzigingen worden geactualiseerd. 
Voor de implementatie van de Omgevingswet is in de begroting 2019 netto € 1,0 miljoen beschikbaar gesteld als investeringskrediet voor de extra kosten die de implementatie met zich mee zou brengen. Aangezien het om niet activeerbare kosten bleek te gaan, verloopt de uitvoering en verantwoording hiervan sinds 2019 via de exploitatie. De komende jaren leidt het implementeren en uitvoeren van nieuwe werkwijzen en processen echter nog tot kosten (bij de reguliere exploitatiebudgetten begroot op €168.000,-. Dit was reeds voorzien was in de meerjarenraming 2023-2026). Denk hierbij naast de softwarekosten ook aan personeelskosten voor bijvoorbeeld een regelanalist. De verwachting is dat de implementatiekosten vanaf 2024 geleidelijk afnemen.

Klimaat, duurzame energie en circulaire economie
Het waterschap investeert de komende jaren in het verder verduurzamen van de bedrijfsvoering en de uitvoering van de primaire taken. Hierbij moet onder andere worden gedacht aan het doorvoeren van energiebesparende maatregelen, het opwekken van energie voor eigen gebruik en het circulair maken van grondstofstromen. We hanteren daarbij de zienswijze dat deze investeringen kostenefficiënt zijn. Het waterschap heeft zich in het verleden gecommitteerd aan een aantal landelijke doelstellingen op het gebied van klimaat en duurzaamheid. Zo hebben we in navolging van het Klimaatakkoord van Parijs de ambitie om in 2025 te beschikken over een energieneutrale bedrijfsvoering. Door tussentijdse aanpassing van deze doelstellingen is het lastig om deze in 2025 te realiseren. Door het formuleren en uitvoeren van aanvullend beleid streeft het waterschap ernaar om alsnog zo snel mogelijk te voldoen aan de doelstelling om energieneutraal te zijn. Het ontwikkelen van dit beleid staat gepland voor 2024. We participeren in de Zeeuwse Regionale Energie Strategie (RES) en we dragen bij aan de regionale doelen voor Zeeland. Op het gebied van initiatieven zoals Aquathermie, energie in de afvalwaterketen en zonne-energie levert het waterschap een concrete bijdrage met gebiedskennis en het beschikbaar stellen van onze assets. In 2022 hebben de waterschappen tevens uitgesproken te streven naar volledige klimaatneutraliteit in 2035. De nadruk wordt gelegd op broeikasgassen die het waterschap zelf, of partijen die voor het waterschap werken, veroorzaken. Bijvoorbeeld lachgas en methaan op de rwzi’s.  

Biodiversiteit
Samen met medeoverheden draagt het waterschap zorg voor de kwaliteit van de leefomgeving. Biodiversiteit is daarvan een onderdeel. Het waterschap koppelt biodiversiteit waar mogelijk mee in de taakuitvoering en levert een bijdrage binnen de primaire taken. Waar dat functioneel is, werkt het waterschap samen met de Provincie, gemeenten en belangenorganisaties. Biodiversiteit raakt het waterschapswerk op verschillende manieren. De zorg voor voldoende en schoon water en het beheer van het groen langs onze wegen zijn hier voorbeelden van. Het waterschap handelt hierbij conform de in 2018 vastgestelde Visie Biodiversiteit en de geldende landelijke wet- en regelgeving, alsmede de met samenwerkingspartners gemaakte afspraken. Dit gebeurt zowel bij werkzaamheden op het gebied van beheer en onderhoud van de percelen die het waterschap in beheer heeft, als bij de voorbereiding en uitvoering van nieuwe werken. Ook voert het waterschap een pilot uit waarbij in drie proefgebieden ter verbetering van de biodiversiteit op een andere wijze wordt gemaaid. Ervaringen opgedaan binnen de pilotgebieden vormen de basis voor het toekomstig maaibeleid. Ook wordt er langs wegbermen, waar dat kan in verband met de verkeersveiligheid minder breed gemaaid, zodat er meer ruimte is voor flora en fauna om zich te ontwikkelen. Beschermde plantensoorten in de berm worden ontzien. Het waterschap kijkt samen met terreinbeheerders wat het beste waterpeil is voor hun gebied, afhankelijk van de functie. Invasieve exoten (soorten die van nature niet thuis horen in een gebied) worden waar nodig bestreden.

In dit programma worden de belastingopbrengsten en overige algemene opbrengsten (dekkingmiddelen) opgenomen die de kosten van het waterschap dekken.

-

De begrote opbrengsten hebben betrekking leges en retributies.

In de begroting 2024 is rekening gehouden met een dividendopbrengst van de aandelen Nederlandse Waterschapsbank (NWB) van € 3 miljoen. De besluitvorming over de hoogte van de uitkering vindt jaarlijks plaats door de NWB. bij de besluitvorming over het jaarrekeningresultaat. Als er sprake is van een hogere uitkering zal dit via een begrotingswijziging worden toegevoegd aan de algemene reserve watersysteembeheer.

Voor een toelichting wordt verwezen naar hoofdstuk 2.3. en 2.4

De (netto)kosten worden gedekt door drie heffingen:
-    Watersysteemheffing;
-    Zuiveringsheffing;
-    Verontreinigingsheffing.

Watersysteemheffing
De watersysteemheffing betreft de kosten van het watersysteembeheer met inbegrip van de zorg voor de waterkeringen, de directe lozingen op oppervlaktewater, het wegenbeheer en het passief deel van het zuiveringsbeheer. 

Zuiveringsheffing
De zuiveringsheffing dekt de kosten van het transporteren en het zuiveren van afvalwater op rwzi’s en de kosten van slibverwerking. De kosten van het passief gedeelte van het waterkwaliteitsbeheer (gedeelte van planvorming, beheersing van lozingen e.d.) zijn bij het watersysteembeheer ondergebracht. 

Verontreinigingsheffing
De verontreinigingsheffing wordt geheven van degenen die direct lozen op het oppervlaktewater (iba’s, septictanks). De opbrengst komt ten goede aan het watersysteembeheer.  

De kosten en opbrengsten van de programma's zijn hieronder weergegeven. In de nota “kostentoerekening en onderbouwing tarieven 2011” is de methodiek van de doorberekening van personeelslasten, kapitaallasten en ondersteunende kosten naar de primaire taken vastgelegd. Dit resulteert in een bedrag aan netto kosten per taak en uiteindelijk in de te realiseren opbrengsten voor de watersysteemheffing en zuiveringsheffing. In onderstaande tabel zijn de kosten en opbrengsten voor watersysteembeheer en zuiveringsbeheer (kostendragers) opgenomen. 

In onderstaande tabel zijn de kosten op basis van de “nota kostentoerekening en onderbouwing tarieven” verdeeld naar de taken en categorieën. Ook de verdeling naar de categorieën op basis van de kostentoedelingsverordening is opgenomen.

Het onvoorzien is opgenomen in de kosten van de programma's voor € 20.000,- per programma.

De algemene- en tariefsegalisatie reserves zijn in onderstaande tabel opgenomen. De bestemmingsreserves hebben een relatie naar de kosten van een betreffend programma en zijn om die reden bij de programma's opgenomen. In totaal gaat dit om een onttrekking uit de bestemmingsreserves van € 1.658.000,- verdeeld over de programma's.

Als de totale benodigde opbrengst zuiveringsheffing is bepaald wordt op basis van het aantal vervuilingseenheden het tarief voor de zuiveringsheffing berekend.
De benodigde opbrengst voor het watersysteembeheer wordt op basis van de Kostentoedelingsverordening 2021 toegerekend aan de belanghebbende categorieën. In de kostentoedelingsverordening zijn voor het watersysteembeheer per categorie de volgende kostenaandelen vastgelegd:
Ingezetenen 30,00%
Gebouwd 51,42%
Ongebouwd 18,19%
Natuurterreinen 0,39%
De tarieven kunnen vervolgens bepaald worden op grond van de heffingseenheden.

In het hierna volgende schema is de kostentoedeling voor het watersysteemheffing voor de verschillende categorieën weergegeven:

In hoofdstuk 2.3 zijn de kosten doorberekend naar de verschillende belastingcategorieën. Op deze manier is de benodigde belastingopbrengst berekend die is opgenomen in onderstaande tabel. In de tabel is eveneens de lastendruk opgenomen. De lastendruk is de stijging van de totale belastingopbrengst van het waterschap ten opzichte van die van het voorgaande jaar. De lastendruk voor de periode 2024-2027 is 6% per jaar. Dit met uitzondering van 2025 waarin de lastendruk 8% bedraagt door een stijging van de energiekosten (nieuw leveringscontract per 1-1-2025) en de overheveling van baggerwerkzaamheden naar de exploitatie (nieuwe verantwoordingsvoorschriften).

Hieronder zijn de waterschapsbelastingen per belastingsoort opgenomen.

De heffingsgrondslagen voor de diverse heffingen zijn gebaseerd op gerealiseerde opbrengsten in voorgaande jaren op basis van de aanslagoplegging 2023 en prognoses 2024 door Sabewa Zeeland.

Woonruimten (basis voor de watersysteemheffing ingezetenen):
Voor het aantal woonruimten wordt voor 2024 een stijging verwacht van 1.000 eenheden. Ook in de jaren 2025-2027 is gerekend met een stijging van 1.000 eenheden per jaar.

WOZ waarde (basis voor de watersysteemheffing gebouwd):
De WOZ waarde is 6,7% hoger dan de WOZ waarde uit de begroting 2023. Vanaf 2025 is gerekend met een waardestijging van 4% per jaar voor waarde- en areaalontwikkeling.

Hectares ongebouwd (basis voor de watersysteemheffing ongebouwd):
Voor 2024 is sprake van een daling van 1.200 hectare ten opzichte van de begroting 2023. Voor de jaren 2025-2027 is gerekend met een jaarlijkse daling van 300 hectare.

Hectares natuur (basis voor de watersysteemheffing natuur):
Voor 2024 is er een stijging van 1.000 hectare ten opzichte van de begroting 2023. Voor de jaren 2025-2027 is gerekend met een jaarlijkse stijging van 200 hectare.

Vervuilingseenheden (basis voor de zuiveringsheffing):
De prognoses voor het aantal vervuilingseenheden verhoogd met 2.300 ten opzichte van de begroting 2023. Voor de jaren 2025-2027 is gerekend met een stijging van 1.000 vervuilingseenheden per jaar.

Vervuilingseenheden (basis voor de verontreinigingsheffing):
De prognose voor 2024 is 500 vervuilingseenheden lager dan in 2023 begroot. Voor 2025-2027 is de prognose van het aantal vervuilingseenheden gelijk aan 2024.

In onderstaande tabel zijn de vervuilingseenheden weergegeven:

De tarieven voor het betrokken begrotingsjaar worden opgenomen in de vast te stellen wijzigingen van de belastingverordeningen. De belastingopbrengsten zijn berekend aan de hand van deze tarieven en de geraamde belastingeenheden (zie vorige tabel). De lastendrukstijging voor 2024 van 6% is doorgerekend naar tarieven per belastingcategorie.
Per belastingcategorie is er sprake van een verschillende tariefontwikkeling. De oorzaken voor de verschillende tariefstijgingen per belastingcategorie zijn het verschil in kostenontwikkeling bij het zuiveringsbeheer en het watersysteembeheer, de inzet van de algemene reserve watersysteembeheer, de inzet van de tariefegalisatiereserves ingezetenen/gebouwd en de ontwikkeling van het aantal heffingseenheden.

Onderstaand is voor een aantal profielen de lastendruk voor 2024 aangegeven en de verwachting voor de jaren 2025 tot en met 2027. Voor 2024 is tevens de procentuele stijging ten opzichte van 2023 opgenomen.

Voor de WOZ waarde is in 2024 voor de woningen gerekend met een WOZ waarde van € 282.000,- (bron CBS: gemiddelde WOZ waarde woning Zeeland per 1-1-2023). In 2023 was deze waarde € 242.000,- (WOZ waarde per 1-1-2022).  Voor de WOZ van niet-woningen is geen stijging opgenomen in de lastendrukpercentage.

De netto-kosten zijn toegerekend aan de belastingcategorieën en worden gedekt door de waterschapsbelastingen. Uit de algemene reserve watersysteembeheer vindt een onttrekking plaats van € 610.000,-. Uit de bestemmingsreserves vindt een inzet plaats van € 1.658.000,- voor dekking van incidentele kosten (watersysteemheffing € 1.359.000,- en zuiveringsheffing € 299.000,-). De inzet uit de egalisatiereserves bedraagt voor ingezetenen € 100.000,- en gebouwd € 900.000,-. Aan de egalisatiereserve zuiveringsheffing wordt € 2.000.000,- onttrokken en toegevoegd aan de algemene reserve zuiveringsbeheer. Dit is per saldo niet van invloed op de kostendekkendheid van het tarief Zuiveringsheffing.
De opbouw van de verschillende belastingtarieven kan als volgt worden weergegeven. Om het dekkingspercentage te berekenen worden de kosten per eenheid tarief gedeeld door het tarief.

Het kwijtscheldingsbeleid wordt door Sabewa Zeeland uitgevoerd aan de hand van de door de AV vastgestelde kwijtscheldingsnormen. Deze is vastgesteld op 100%. Dat wil zeggen dat in de regel kwijtschelding wordt verleend aan belastingschuldigen met een inkomen op of onder bijstandsniveau. In beginsel is deze norm 90% maar het waterschap Scheldestromen kent een ruimhartiger kwijtscheldingsbeleid door de norm te stellen op 100%. Alle gemeenten in Zeeland hanteren dezelfde norm. Sabewa Zeeland voert ook voor de niet aangesloten gemeenten het kwijtscheldingsbeleid uit. Door samen te werken wordt bereikt dat het indienen en afhandelen van verzoeken om kwijtschelding eenvoudiger is. De belastingschuldige hoeft maar één aanvraagformulier (met bijlagen) voor kwijtschelding van gemeentelijke - en waterschapsbelastingen in te dienen.

De AV heeft op 13 november 2013 besloten om met ingang van 2014 de kwijtscheldingsnormen te verruimen voor ondernemers (eenmansbedrijven) voor belastingschulden met betrekking tot de privéhuishouding, met de netto-kosten van kinderopvang en voor personen van 65 jaar en ouder de kwijtscheldingsnorm te verhogen tot 100% van de van toepassing zijnde netto AOW-bedragen. 

In 2016/2017 heeft een werkgroep de Leidraad kwijtschelding beoordeeld. Dit met het doel deze zo mogelijk te verduidelijken en/of te vereenvoudigen. De aangepaste Leidraad kwijtschelding is op 27 januari 2017 door het dagelijks bestuur van Sabewa Zeeland vastgesteld. 

In 2019 is de Leidraad opnieuw door SaBeWa Zeeland beoordeeld en waar nodig aangepast. Hierbij is ook vooral gekeken naar de juistheid van de informatie in de Leidraad en de leesbaarheid. Ook zijn in deze aanpassingen in de bepalingen omtrent het autobezit aangepast.

Het recht op kwijtschelding wordt aan het begin van het belastingjaar beoordeeld door toezending van persoonsgegevens van die belastingplichtigen die het voorgaande jaar kwijtschelding hebben ontvangen aan de Stichting Inlichtingenbureau. Deze Stichting is een onderdeel van het ministerie van Sociale zaken en werkgelegenheid en toetst aangeleverde gegevens aan de wettelijke normen voor inkomen, vermogen en voertuigbezit, een en ander volgens de daarvoor geldende landelijke regeling.

De kwijtscheldingsregelgeving is met ingang van 2023 gewijzigd ten aanzien van de vermogensnormen. Sabewa Zeeland heeft hiervoor een voorstel ter vaststelling toegestuurd aan de deelnemers. Dit om eenduidigheid in de regelgeving te bewerkstelligen met ingang van 2023. Op 14 december 2022 is de verordening Kwijtschelding waterschapsbelasting vastgesteld, waarin naast de bestaande regelingen / normen de wijziging van de vermogensnormen met ingang van 1-1-2023 is opgenomen.   

Kwijtschelding wordt alleen verleend voor de watersysteemheffing ingezetenen en zuiveringsheffing – en verontreinigingsheffing huishoudens. 

Eind 2020 heeft de Ledenvergadering van de Unie een aantal besluiten genomen over de toekomst van het belastingstelsel van de waterschappen. Het ging daarbij met name over een pakket aan voorstellen om daarmee een aantal knelpunten op te lossen en het meenemen van vier zogenaamde meekoppelkansen. In 2021 hebben de Unie van Waterschappen en het Ministerie van I&W hebben veel energie gestopt in het overleg met VNO-NCW over de tariefdifferentiatie gebouwd. Tariefdifferentiatie gebouwd maakt het mogelijk om binnen de tariefstelling gebouwd onderscheid te maken tussen tarieven voor woningen en niet-woningen. Dit op basis van mogelijke verschillen in waardeontwikkeling. De waterschappen hebben daarbij gepleit voor een zogenaamde “kan-bepaling” waarbij ieder waterschap zelf kan bepalen al dan niet van de mogelijkheid tot tariefdifferentiatie gebruik te maken. 
In augustus 2022 is het conceptwetsvoorstel in de formele consultatie gegaan. De Unie heeft op 27 september 2022 heeft een reactie ingediend bij de minister van I&W. In algemene zin heeft de Unie instemmend gereageerd op het conceptwetsvoorstel en commentaar geleverd op een aantal onderdelen. 
Het belangrijkste commentaar had betrekking op het inperken van de ruimte die waterschappen krijgen om de watersysteemheffing af te kunnen te stemmen op de specifieke kenmerken van het gebied en de taakuitoefening. In het conceptwetsvoorstel is een nieuw model voor de kostentoedeling opgenomen, het Verbeterd Combimodel.
De huidige kostentoedelingssystematiek heeft als kernmerk dat er weinig te sturen valt in de tarieven en de kostenaandelen voor de watersysteemheffing. Die sturingsmogelijkheden kent het Verbeterd Combimodel wel. Dit door de Unie van Waterschappen opgezette model legt voor de kostenaandelen ongebouwd de relatie tussen het aantal hectares ongebouwd en bevolkingsdichtheid (aantal ha. ongebouwd per 1.000 inwoners). Voor natuur wordt uitgegaan van de natuurdichtheid ( aantal ha. natuur per 1.000 inwoners). 
Het voorstel van de Unie kende voor ongebouwd en natuur bandbreedtes van + en – 30% van de berekende kostenaandelen. Hiermee kunnen de waterschappen de kostenaandelen van de verschillende categorieën zodanig inregelen dat de nieuwe kostentoedelingssystematiek niet hoeft te leiden tot gedwongen ongewenste lastenverschuivingen. In het conceptwetsvoorstel waren de bandbreedtes beperkt tot + en - 25% van de berekende uitkomst. Het gevolg is dan dat voor enkele waterschappen de huidige tarieven niet meer binnen de bandbreedtes passen en dat zij bij de invoering van het nieuwe stelsel wel direct ongewenste lastenverschuivingen moeten doorvoeren. De Unie heeft daarom verzocht voor de kostenaandelen ongebouwd en natuur bandbreedtes van + en – 30% op te nemen.  
Het conceptwetsvoorstel voorziet ook in de mogelijkheid om een tariefdifferentiatie van maximaal 100% in te voeren voor zogenaamde plusvoorzieningen waar geen concreet verzoek aan ten grondslag ligt. Dit ziet op onze situaties voor Tholen en de Reigersbergsche polder waar we met wateraanvoerprojecten extra’s doen ten opzichte van andere gebieden. In de informatieve AV van 21 september 2022 is ingestemd met het voorstel van het DB om in de Uniereactie duidelijker tot uitdrukking te brengen dat binnen 1 voorziening meerdere tariefdifferentiaties kunnen gelden, waarbij één draagvlakmeting volstaat. Onze inbreng bij de Unie in de Commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën (CBCF) van 23 september 2022 heeft er toe geleid dat de formele Uniereactie op dit punt is aangepast. 
Op 31 maart 2023 heeft de Ministerraad het wetsvoorstel besproken, waarna het voor advies is voorgelegd aan de Raad van State. Daarmee is de volgende openbare versie van het wetsvoorstel beschikbaar gekomen en is duidelijk geworden welke wijzigingen door de minister van I & W zijn aangebracht ten opzichte van de versie die in augustus 2022 in consultatie is gebracht. Daaruit is gebleken dat volgende wijzigingen zijn aangebracht in het concept wetsvoorstel:

1. De bandbreedtes voor ongebouwd en natuur in het nieuwe kostentoedelingsmodel geven voor de eerste twee jaar meer ruimte (+ en –/- 30%) voor de waterschappen, maar dalen vervolgens na 2 jaar weer naar + en -/- 25%. 
2. De tariefdifferentiatie gebouwd gaat van een kan-bepaling naar een verplichting.
3. De bekostiging van aparte afvalwaterstromen die niet uit huishoudelijk afvalwater bestaan, kunnen alleen nog via de privaatrechtelijke weg bekostigd worden. 

Op 3 juli 2023 is het advies van de Raad van State op het wetsvoorstel verschenen. De Raad van State adviseert om het wetsvoorstel en de toelichting op een aantal onderdelen aan te passen of aan te vullen.
Het commentaar van de Raad van State betreft in de eerste plaats de tariefdifferentiatie gebouwd. Het wetsvoorstel gaat als peiljaar voor de waardeontwikkeling uit van 1 januari van het jaar voorafgaand aan de inwerkingtreding van het wetsvoorstel, terwijl de scheefgroei in waarde ontwikkeling tussen woningen en niet woningen in de jaren voorafgaand aan de voorgestelde peildatum als uitgangspunt is genomen voor de berekening van de toekomstige heffingen. De Raad van State adviseert de toelichting op dit punt aan te vullen. 
De tweede opmerking heeft betrekking op de draagvlakmeting bij wateraanvoerprojecten. In het wetsvoorstel wordt voor de wateraanvoerprojecten uitgegaan van een vrij lichte procedure voor de draagvlakmeting. De potentieel belastingplichtigen zouden moeten worden aangeschreven. Voor het kunnen invoeren van de plusvoorziening zou het voldoende zijn dat een meerderheid van de ingekomen reacties zich positief uitspreekt over de zoetwatervoorziening. Eisen ten aanzien van het aantal ingekomen reacties zijn niet gesteld. 
De Raad van State concludeert dat met een dergelijke procedure niet verzekerd is dat de uitkomst van de draagvlakmeting representatief is. De Raad van State verwijst in haar advies naar een soortgelijke procedure voor gemeenten in het kader van de Wet op de Bedrijveninvesteringszones (Wet BIZ). Deze wet maakt het voor gemeenten mogelijk extra belasting te heffen. Voor de Wet BIZ wordt uitgegaan van een minimale respons van 50% en 2/3 aan positieve reacties. De Raad van State adviseert om een dergelijke draagvlakmeting ook voor de plusvoorziening te hanteren. 
Tot slot adviseert de Raad van State om in de toelichting ten aanzien van alle economische activiteiten een paragraaf op te nemen over de (Europese) staatssteun - en mededingingsregels. Als economische activiteit in het wetsontwerp kan genoemd worden de mogelijkheid om het surplus aan duurzame energie ten opzichte van de eigen energiebehoefte te leveren aan derden. Een ander voorbeeld is het kunnen afsluiten van privaatrechtelijke overeenkomsten met bedrijven voor de zuivering van afvalwater dat niet onder de wettelijke taak valt.  
Het was de planning dat het wetsvoorstel in 2025 in werking zou treden. Als gevolg van de kabinetscrisis en de te houden verkiezingen staat de haalbaarheid van 2025 onder druk. Na verwerking van het advies van de Raad van State is het wetsvoorstel op 7 september 2023 ingediend bij de Tweede Kamer. In het lobbytraject zal de Unie zich blijven inzetten voor de 30%-bandbreedte voor de kostenaandelen ongebouwd en natuur alsook voor de kan-bepaling voor de tariefdifferentiatie gebouwd. Op 11 oktober 2023 heeft de Tweede Kamer haar schriftelijk verslag uitgebracht met vooral veel vragen. Het ministerie van I&W streeft er naar om de reactie van de regering medio november 2023 bij de Tweede Kamer neer te leggen. Naar verwachting zal de Tweede Kamer in de nieuwe samenstelling zich in december 2023 zich uitspreken over het vervolgtraject, zodat er binnen afzienbare tijd zicht is op de haalbaarheid van de inwerkingtreding van het wetsvoorstel in 2025 gelet op de benodigde voorbereidingstijd van de waterschappen.
Als de wetgeving in 2025 in werking treedt zal er volgend jaar veel energie gestopt moeten worden in verschillende onderwerpen. Het gaat daarbij om:

• het opstellen van een nieuwe kostentoedelingsverordening, waarbij de kostenaandelen voor de verschillende belastingcategorieën binnen de bandbreedtes moeten worden bepaald;
• het uitvoeren van draagvlakmetingen voor de zoetwatervoorzieningen Tholen en de Reigersbergsche polder. Bij positieve uitkomsten zal de uitwerking moeten plaatsvinden in nieuw op te stellen verordeningen. Tariefdifferentiaties voor de zoetwatervoorzieningen zijn mogelijk voor de extra kosten die het waterschap maakt tot maximaal 100% van het tarief ongebouwd; 
• het maken van prijsafspraken op privaatrechtelijke basis voor lozingen van aparte/separate afvalwaterstromen van bedrijfsafvalwater. De wettelijke zorgplicht van de waterschappen wordt beperkt tot stedelijk afvalwater ( huishoudelijk afvalwater of een mengsel daarvan met bedrijfsafvalwater, afvloeiend hemelwater, grondwater of ander afvalwater). Voor bedrijfsafvalwater mag dan geen zuiveringsheffing meer worden opgelegd, maar moet op privaatrechtelijke basis een prijs worden vastgelegd;
  Daarnaast zal aanpassing van de verordeningen op de watersysteemheffing, zuiveringsheffing en verontreinigingsheffing aan de orde zijn.